Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MordecaiRoshwald:Tolerancja,pluralizmiprawda
23
Takiwniosek,wypływającyzewspółczesnegostanowiskaplurali-
stycznego,możebyćzhistorycznegopunktuwidzeniapowiązanyzto-
lerancją,alefilozoficzniejestjejcałkowicieobcy.JeżeliMillijego
następcy,reprezentującyliberalizmwjegopierwotnymsensie,orędo-
walizawolnościąsłowaizprzychylnościąspoglądalinaróżnorodność
stylówiprzekonań,toniewidzieliwpluralizmiepożądanegocelu,
leczuważaligojedyniezaodpowiedniśrodek.
Pozwólmyludziomwyrażaćodmienneopinie,abyodnaleźlipraw-
dę.Pozwólmyludziombadaćróżnorodnestyleżycia,bymoglizbliżyć
siędostyluoptymalnego.Tolerancjairóżnorodnośćtozręcznysposób
popieraniarefleksjiiposzukiwaniaprawdy.Upatrywaćwnichuspra-
wiedliwieniaodrzuceniatakichposzukiwań,niemówiącjużowyrze-
czeniusiępojęciauniwersalnejprawdy,toodstąpićodjednegoznaj-
szlachetniejszychdążeńludzkości.
Ludzkośćbyłaświadkiemsystemówspołecznych,wktórychosta-
tecznąiabsolutnąprawdęnarzucaliwładcyikapłani,akażdeod-
stępstwobyłosurowokarane.Wtensposóbtłumionoludzkąwolność
iludzkirozwój.Lepsządrogąjestposzukiwanieprawdyprzez
współzawodniczącąkoegzystencjęrozmaitychopiniiisposobówzacho-
wania,wgranicachwyznaczonychbezpieczeństwemipomyślnością
wszystkich.Jednakprzypuszczenie,żeróżnorodnośćniemainnego
celupozawłasnymuwiecznieniem,żeniemakoniecznościposzuki-
waniaprawdy,boprawdanieistnieje,niemanajmniejszegosensu.
Jesttakznastępującychpowodów.Jedenznichwywodzisię
zpodstawowejlogikiizostałprzekazanywstarożytnymgreckimpa-
radoksie.Jeśliprawdanieistnieje,totwierdzenie,żeprawdanieist-
nieje,takżeniejestprawdziwe.Dlategoprawdaistnieje.Leczjeśli
takjest,pierwszetwierdzeniemożebyćprawdziwe,aprawdaponow-
nieznika.Słowem,niemożnawspójnysposóbzaprzeczaćistnieniu
prawdy.
Dlategotakłatwopodaćprzykładyzłegozachowania,czasemcha-
rakterystycznedlajakiejścywilizacjiczyustroju,którenawetrelaty-
wistycznypluralistauznałbyzaniewybaczalne.Jeślikanibalizmjest
uznanymzwyczajemkulturyplemiennej—byćmożewynikającym
zprzejmowaniamęstwazabitegowroga—czywiniengotolerować
zachodniadministratorzagranicznegoterytorium?Czypowinniśmy
patrzećzpluralistycznąobojętnościąnaofiaryzludziwstarożytno-
ści?Czypowinniśmyszanowaćstarożytnyrzymskizwyczajwalkgla-
diatorówlubdręczeniajeńcówwojennychprzezdzikiezwierzęta,po-
kazywanychdlarozrywkiwKoloseum?Czypowinniśmytolerować
współczesneformytorturiprześladowań,włączającwtoludobój-
stwo?Czynapodporządkowaniekobietwrozmaitychspołeczeń-
