Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Studiazhistoriifilozofii
logicznymmożebyćwewnętrzniepustątreścią.Zkoleiwykazywanie
realnegoistnieniapewnejtreściujętejwpojęciewykraczapozaob-
szarlogiczny,toznaczyabywykazać,żecośrealnie(anietylko
myślnie-logicznie)istnieje,należyprzejśćodsąduanalitycznegodo
sądusyntetycznego,aprzejścietowcalenieneguje(wznaczeniu
sprzeczności)możliwościtreścipojęcia15.Zanalitycznejmożliwości
opartejnakoniecznympowiązaniuwsądziepodmiotuzorzecznikiem
(takjakdziejesiętowprzypadkuzdańanalitycznych,zob.flKażdy
trójkątmatrzyboki”)niemożnaprzejśćdosyntetycznejmożliwości,
choć—cotrzebapodkreślić—niejesttowykluczone.Innymisłowy,
zlogicznejmożliwościistnieniaensrealissimummożnaprzejśćdo
realnejmożliwościjakozaistnienia,leczwtymprzypadkuchodzi
ocoświęcej,ponieważjeślijesttobytnajrealniejszy,toowamożli-
wośćrealnegozaistnieniamusisięprzekształcićwkoniecznośćreal-
negozaistnienia,abyniepopaśćwwewnętrznąsprzecznośćtakiego
pojęcia.ZdaniemKantajednak,popełniasiętunadużycie,ponieważ
realneistnieniejakopredykatwyrzucapozalogicznątreśćbadanego
pojęcia,awięcabyjeprzypisaćensrealissimum,należyprzejśćod
sąduanalitycznegodosądusyntetycznego.Wtedyjednakistnienie
(realne)stajesięlogicznącechąpodmiotuijestonimorzekane,co,
wedleKanta,jestnieuprawnione.Zdaniesyntetyczneniewykazuje
tukoniecznościzwiązkupodmiotuzorzecznikiem(przypisaniemce-
chyrealnegoistnienia),comawynikaćzprzyjęciaowejrealnejmożli-
wościistnieniajużwtreściorzekanegopodmiotu,awięcwpierwna
podstawiesąduanalitycznego.Autoruznajetozaniedopuszczalne,
ponieważzsąduanalitycznegoniemożnawyprowadzićflcechy”real-
negoistnienia(sądytenieposzerzająnaszejwiedzy,leczjedynieopi-
sująto,cozawartewpodmiocie).Zkoleizgodanato,żesądtakijest
syntetyczny,prowadzidotrudności,ponieważusuwającistnienie
zorzecznikapodmiotuwzdaniusyntetycznym,niedoprowadzasię
dowewnętrznejsprzecznościzwiązkupodmiotuzorzecznikiem,po-
nieważsądysyntetyczneniewykazująbezwzględniekoniecznego
związkupodmiotuzorzeczeniem,jakwprzypadkusądówanalitycz-
15KrVA596,B624.WprzypisieKantkrótkowyjaśniaswojąintencję:flPojęcie
jestogólniemożliwe,jeślisamoniezawierasprzeczności.Jesttologicznawłaściwość
możliwościidziękiniejodróżniasięjego(pojęcia)przedmiot(treść)odnihilnega-
tivum.Niejestjednakwykluczone,żemożeonobyćpojęciempustym,jeśliniezosta-
niewykazanaprzedmiotowa(obiektywna)realnośćsyntezy,którawytwarzato
pojęcie.Jednakopierasiętowszystko,jakwcześniejwskazano,nazasadachmożli-
wegodoświadczenia,anienazasadzieanalizy(naprawiesprzeczności).Jestto
ostrzeżenie,abyzmożliwościpojęcia(logicznej)niewnioskowaćomożliwościrzeczy
(realnej)”.Proponujętuwłasnyprzekład.Por.Born,s.414.
