Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XIV
ZofiaRosińska
gii.Zgodniezpanującymiprzekonaniamiprzyjmuje,żeideereligijne
sąnajcenniejsząwłasnościąkultury.Pytawięcogenezęszacunku,ja-
kimsięteideeciesząorazjakajestichprawdziwawartość.Jakiejest
zatempsychologiczneznaczenieideireligijnychijakiesąichźródła?
Freudodpowiadanastępująco:uSąonezłudzeniami(iluzjami),speł-
nieniaminajstarszych,najsilniejszychinajbardziejuporczywychpra-
gnieńludzkości–tajemnicąichsiłyjestsiłatychpragnień”21.uIluzja”,
uzłudzenie”wpotocznymrozumieniubrzmijakufałsz”czyubłąd”.
WprzekonaniuFreudajednakżeiluzjanieoznaczabłędu.Kategoria
uiluzji”zbliżonajestdokategoriiuurojenia”,aleniemożnaichzesobą
utożsamiać.WprzypadkuurojeniaFreudpodkreślaprzedewszyst-
kimjegokonfliktowystosunekdorzeczywistości,podczasgdyiluzja
możebyćzgodnazrzeczywistością.u(…)jakieśprzekonanienazywa-
myiluzją,jeśliwjegomotywacjiczynnikiemdominującymjestspeł-
nieniepragnienia(…)”22.
Freuddlategonazywaprzekonaniareligijneiluzjami,ponieważ
spełniająnaszepragnienia:abyistniałBóg,którystworzyłświatiopie-
kujesięnami,abyistniałamoralnośćisprawiedliwość.Dziwnejedy-
nie–zdaniemFreuda–wydajesię,żedlawierzącychjestwłaśnietak,
jakbysobietegożyczyli,żeistniejezgodnośćpomiędzypragnieniem
arzeczywistością.NiemniejjednakFreudprzyznaje,żedoktrynareli-
gijnadajenamuhistorycznąprawdę”,choćzniekształconą.Tąhisto-
rycznąprawdą,pozaspełnieniempragnień,jestrównieżpozostałość
historyczna.Podobniejakdzieckomusiprzejśćwswoimrozwojufazę
obsesyjnejnerwicy,musijąprzejśćiludzkość.Fazątąjestreligia:po-
wszechnaneurozaobsesyjna.Fazatazarównoujednostki,jakiludz-
kości,przejawiasięwkoniecznościniezbędnychdlaspołecznego
funkcjonowaniawyrzeczeń(wyparcia)popędów.Początkiemtejfazy
jestkompleksEdypa.Terapeutycznarolareligiipolegałabynatym,że
nerwicapowszechnachroniwierzącegoprzednerwicąosobistą.Icho-
ciażFreuddostrzegaterapeutyczneznaczenieprzekonańreligijnych,
tojednakuważa,żeeksperymentwychowywaniaareligijnegojestwart
podjęcia,ponieważnależywychowywaćczłowiekadorzeczywistości,
ponieważczłowiekniemożepozostaćnazawszedzieckiem.Dopo-
mocymanaukę.uNie,naukaniejestiluzją.Aleiluzjąbyłobyprzypu-
szczenie,żemożemyotrzymaćgdziekolwiekindziejto,czegoonanam
daćniemoże”23.
21S.Freud,Przyszłośćpewnegozłudzenia,dz.cyt.,s.173.
22Tamże,s.174.
23Tamże,s.195.
