Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
2.Podstawygenetykiogólnej
2.5.Współdziałaniegenów
zróżnychloci
Wgenomiessakówwystępujeok.20tys.genówkodujących
białka.Interakcjamiędzygenamizróżnychlociodgrywa
ważnąrolęwkształtowaniuwielucechorazchorób.Należy
równieżpodkreślić,żeobokwspółdziałaniawobrębiepary
alleli(współdziałaniealleliczne)orazwspółdziałaniagenów
zróżnychloci(współdziałanieniealleliczne)wprzypadku
niektórychcechistotneznaczeniemarównieżdziałanie
czynnikówpozagenetycznych(środowiskowych).Opisano
kilkarodzajówwspółdziałanianieallelicznego.
Komplementarność(dopełnianiesięgenów)polegana
kształtowaniucechypoprzezwspółdziałanieallelizdwóch
locizlokalizowanychzwyklewróżnychchromosomach
(dziedziczenieniezależne).Przykłademzeświatazwierząt
jestdziedziczeniekształtugrzebieniakur,natomiasturoślin
jesttodziedziczenieczerwonegokolorukwiatówgroszku
pachnącego(Lathyrusodoratus).Kształtgrzebieniakurjest
wynikiemdopełniającegosiędziałaniaallelizlociR(R,r)
orazP(P,p).Poszczególnealleledeterminująnastępujące
kształtygrzebienia:R-różyczkowy,r-pojedynczy,P-
groszkowyorazp-pojedynczy.Ostatecznykształtgrze-
bieniazależyodgenotypuwobuloci.Osobnikizgrzebie-
niempojedynczymsąhomozygotamiwobuloci(rrpp).
Natomiastdoujawnieniasięgrzebieniaróżyczkowegoko-
niecznajestobecnośćallelaR,przyjednoczesnymukła-
dziehomozygotycznierecesywnymwdrugimlocus(pp).
Grzebieńgroszkowywystępujeprzyobecnościconajmniej
jednegoalleladominującego-Porazukładuhomozygo-
tycznegowdrugimlocus(rr).Czwartyfenotyp(grzebień
orzeszkowy)jestefektemkomplementarnegodziałaniaal-
lelidominującychzobuloci,czyliobecnościwgenotypieco
najmniejjednegoallelaPijednegoallelaR.
Epistazatokształtowaniecechyprzezgenyzróżnychloci
przezmodyfikacjęekspresjijednegoznich.Genwpływają-
cynaujawnieniesięcechydeterminowanejprzezgennad-
rzędnynosinazwęepistatycznego,natomiastgenulegający
jegowpływowitogenhipostatyczny.Epistazamożedoty-
czyćwiększejliczbyloci.Efektepistatycznymogąposiadać
zarównoalleledominujące,jakirecesywne.Wyróżniasię
kilkatypówepistazy,m.in.:dominującą,czyliepistatyczny
gendominującymaskujegenhipostatyczny(dominujący
lubrecesywny),recesywną-epistatycznygenrecesywny
maskujewukładziehomozygotycznymdominującygen
hipostatyczny,orazdominująco-recesywną,wktórejal-
leldominującywjednymlocusiukładhomozygotycznie
recesywnywdrugimlocusdajątensamefektfenotypowy.
Przykłademepistazydominującejjestdziedziczenie
białegoumaszczenianutrii.Cechatauwarunkowanajest
przezlocusH(epistatycznyjestallelH)orazlocusC(allel
Codpowiadazapełnąbarwę).AlellHmaskujeekspresję
genówbarwyzlocusC.Należyzaznaczyć,żehomozygota
dominującawlocusHmaefektletalny(__HH).Wpo-
tomstwiepochodzącymzkojarzeniaosobnikówalbino-
tycznych(cchh)ibiałych(CCHhlubCcHh)pojawiają
sięosobnikibarwne(C_hh)orazbiałe.Grupaosobników
białychobejmujezarównoalbinosy(cchh),jakiosobniki
białeposiadającewgenotypieepistatycznyallelH(CcHh,
ccHh).Odróżnieniealbinosówodzwierzątoumaszczeniu
białymmożliwejestwyłączniepozabarwieniuoczu,które
ualbinosówsączerwone.
Umaszczeniepsówrasylabradorjestwarunkowaneprzez
epistazęrecesywną.Wrasietejwyróżniasiętrzyumasz-
czenia(czarne,czekoladoweibiszkoptowe),któresąkon-
trolowaneprzezepistatycznylocusE(dominującyallelE
odpowiadazasyntezępigmentu,natomiastallelrecesywny
eblokujejegosyntezę)orazhipostatycznylocusB(domi-
nującyallelBwarunkujepojawieniesięczarnegopigmen-
tu,natomiastpigmentbrązowyzależyodallelarecesywne-
gob).Umaszczenieczarnepojawiasięprzyobecnościco
najmniejjednegoallelaEorazB,natomiastumaszczenie
czekoladowewymagaobecnościconajmniejjednegoalle-
laEorazukładuhomozygotycznierecesywnegowdrugim
locus(bb).Efektepistatycznywywołujeukładhomozygo-
tycznierecesywnywlocusE(ee),któryblokujeujawnie-
niesięallelizlocusBiwefekciepojawiasiętrzecifenotyp
-umaszczeniebiszkoptowe.Naschemacieprzedstawiony
jestefektkojarzeniadwóchosobnikówoumaszczeniuczar-
nym,któresąpodwójnieheterozygotyczne(ryc.2.3).Wpo-
koleniupotomnymsegregacjafenotypówjestnastępująca
-9(czarne):4(biszkoptowe):3(czekoladowe).
Przykłademepistazydominująco-recesywnejjestdzie-
dziczeniebarwypiórprzezkuryniektórychras(np.wyan-
dotte).GenyzlocusCwarunkująwytwarzaniepigmentu
(melaniny),przyczymallelCodpowiadazaciemnąbar-
wę,natomiastallelczabiałeupierzenie.Ekspresjaallela
CjestblokowanaprzezdominującyallelI(tzw.inhibitor)
BE
Be
bE
be
BBEE
BBEe
BbEE
BbEe
BE
BBEe
BBee
BbEe
Bbee
Be
BbEE
BbEe
bbEE
bbEe
bE
BbEe
Bbee
bbEe
bbee
be
Rycina2.3.Epistazarecesywna.Segregacjaumaszczeń
labradorówwpotomstwierodzicówoczarnymumaszczeniu
orazgenotypiepodwójnieheterozygotycznym(BbEe×
BbEe).B–allelczarnegopigmentu,b–allelbrązowego
pigmentu,E–allelsyntezypigmentu,e–epistatycznyallel
blokującysyntezępigmentu.Trzymożliweumaszczenia:
czarne,czekoladoweibiszkoptowe
