Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XXV
bowiembędziepostępowałprzezcałyokresśredniopolski(XVI–XVIIIw.)
[por.Góralski1988,19–23].Kształtowaniesiętejgrupysłownictwa
staropolskiegostanowidobryprzykładwyodrębnianiasięstyluurzędowego
(kancelaryjno-dyplomatycznego)wpłaszczyźnieleksykalnej.
Przyjęciechrześcijaństwa,rozwójpraktykreligijnychipiśmiennictwa
sakralnegodeterminująrozwójterminologiichrześcijańskiej,słownictwa
religijnegoorazstylistykitekstówsakralnychozróżnicowanejpostaci
gatunkowej(modlitwy,pieśni,kazania).Zrąbterminologiichrześcijańskiej
obejmowałokoło70form,zczegozaledwiekilkawyrazów(Bóg,niebo,
piekło,święty,ksiądz)tozmodyfikowaneznaczeniowowyrazyrodzime.
Większośtejgrupysłownictwastaropolskiegostanowiązapożyczenia
złaciny(greki)zapośrednictwemjęzykaczeskiego,niemieckiegoistaro-
-cerkiewno-słowiańskiego,por.np.
1)pol.anioł/czes.anjel/łac.angelus;pol.ewangelia/ewanielia/
czes.ewanielium/łac.euangelium;pol.msza/czes.ms
ve/łac.misse;pol.
pacierz/czes.pater
v/łac.pater(noster);pol.pogan-in/czes.
pogan|
|pohan/łac.paganus;pol.popielec/czes.popelec/łac.dies
cinerum;pol.sumienie/sąmnienie/czes.sve
vdomi/łac.conscientia;pol.
czyściec/czes.c
vistec/łac.purgatorium.
2)pol.kościół/czes.kostel/stwniem.ka
´stel/łac.castellum;pol.
ołtarz/czes.olta
´r
v/łac.alta
-re;pol.opat/czes.opat/stbawar.apat/
łac.abbatem;pol.chrzest,chrzcić,chrześcijanin/krzest,krzcić,krześcijanin
/czes.krst,krstiti,kr
vestian|
|krestian/stwniem.Krist,kristenen.
3)stpol.popćduchowny’/czes.pop/stwniem.pfaffo-|
|goc.papa/
grec.papas;pol.papież/czes.papez
v/stwniem.ba
Abes/franc.papes/
śrłac.pa
-pa;pol.żyd/z
vid/czes.z
vid/płd.słow.z
vyd/psł.*z
vu
-do/łac.,
hebr.Ju
-d-.
4)pol.błogosławić/scs.blagoslaviti+łac.benedicere;pol.błogosławiony
/scs.blagoslavl
’
eno+łac.benedictus;pol.bogarodzica/scs.bogorodica+
łac.deigenitrix,materdei/grec.theotokos.
Zczasemtenkrągtematycznyposzerzyłsięilościowowwynikuderywa-
cji,kompozycji,neosemantyzacjiiadaptacjizapożyczeń,cobyłowynikiem
upowszechnianiasięchrześcijaństwajakoreligiiiliturgiizniązwiązanej–
por.np.bezmiłośććbezbożnoś’,bogomyślnyćkontemplacyjny’,bytność
ćatrybytBoga,istnienie’,kolędaćdaninapobieranaodparafianwokresie
BożegoNarodzenia’,ćpodaruneknoworoczny’,miłościwyćatrybutBoga–
miłosierny,łaskawy’,nowowiarekćprozelita’,obiatawaniećskładanieofiary
podczasmszy’,omywadłoćwsensienadprzyrodzonym:to,cooczyszcza’,
pożegnaniećbłogosławieństwo’,przebytćwiecznypobytwniebie,wraju’,
sprawnyćzgodnyzprawembożym’,świątek,świątkićświęto’,wzdaććzłoży
wofierze’,zaklętyćpotępionyprzezBoga’,zmartwykrzesiććprzywróci
