Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XXVII
Jakjużzaznaczono,naokresstaropolskiprzypadająpoczątkikształto-
waniasięprofesjolektów,atymsamym–utrwalaniasięzasobówsłownictwa
zawodowego.Możnatum.in.mówiosłownictwiegórniczym,np.dobywać,
urabiać,łamać,góra,bergćkopalnia’,żupa,kopacz,jamarz;słownictwie
związanymzbudownictwem,np.buda,chałupa,chycz,chyż,kucza,jata,
jatka,cieplicaćłaźnia’,trzemćsala’,cieńćsień’,chłodnikćaltana’,samborza
ćwieżyczkanadbramą’;osłownictwiedotyczącymhandlu,miariwag,np.
korzec,garniec,kwarta;achtel,stągiew,beczka,antał;centnar,kamień,funt;
sążeń,łokieć,piędź,stopa,staje.
Zarysowanepowyżejzjawiskaizmianyocharakterzejakościowo-
-ilościowymświadcząotym,żewokresiestaropolskimsłownictwobyło
podsystememdynamiczniesięrozwijającym.Wyraźniezarysowujesię
tendencjadokompletowaniazasobuleksykalnego,podporządkowana
przedewszystkimpotrzebomnazywanianowychrealiówcywilizacyjnych.
4.Życiewyrazów–archaizmyiinnowacje
Jakprzedstawiasiękwestiatrwałościzasobuleksykalnegowokresie
staropolskim–tenwątekujmujeZ.Klemensiewicznastępująco:fl(...)
możnapodaułamkowyiprzybliżony,alewogólnejpostacichybatrafny
ipouczającyobraztrwałościzasobuwyrazowegonaprzestrzenikilkustuleci
wtrzechfazachrozwojowych:średniowiecznej,XVI-wiecznejiczęściowo
XVII-wiecznej,tzn.wdobiestaropolskiejiwpierwszejpołowiedoby
średniopolskiej.WnioskiopartonastuwyrazowymodcinkuliteryBSłow-
nikastaropolskiego,mianowiciewramachhasełbroń–budzicht.Okazuje
się,żeprzezwszystkietrzyfazyprzechodziokoło50%wyrazów,np.broń,
brud,bruzda,brzeg,brzemienność,brzęk,brzmieć,brzost,brzuch,brzydki,
brzytwa,bucićsię,budowanie.Około30%wyrazówulegazapomnieniuinie
przekraczaproguśredniowiecza,np.brońca,browarzćpiwowar’,brożec,
brusie,brzazgaćsięćświta’,brzezie,brzeźnikćlasbrzozowy’,brzezlisz‘zbyt’,
brzeżdżeniećbrzask,świt’,brzydzieććzachowywasięniedorzecznie’.Około
20%pojawisięwjęzykudopierowdobieśredniopolskiej,np.brożek,brożny,
brykać,brynza,bryndza,brytan,brzezisty,brzuchonos,brzuszec,buczny
ćpyszny’,budownik”[Klemensiewicz1974,132].
Mamyzatemdoczynieniazestałymiprocesamiarchaizacjisłownictwa
iwychodzeniawyrazówzużyciaorazzpowstawanieminnowacjileksykalno-
-słowotwórczych,którepowodująreprodukcjęzasobuleksykalnego.Przy-
kładowo,wXVw.archaizmamiwyrazowymibyłyjużwyrazywystę-
pującewtekścienajstarszejpolskiejpieśnizpołowyXIIIw.,zaczynającej
sięodsłówBogurodzicadziewica,BogiemsławienaMaryja!,tj.wyrazy
BogurodzicaćMatkaBoża’,dzielaćzpowodu,zewzględuna’,Gospodzin
