Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Wstęp
Jeśliwtymznaczeniuumieszczamysię,jakohistorycyidei,nazewnątrz
ideologii,tojednaknieumieszczamysiębynajmniejnazewnątrzkultury,
wktórejizktórejżyjemy.Przeciwnie,historiaidei,awszczególnościtych,
którewywierałyinadalwywierająznacznywpływnaumysły,jestdopew-
negostopniasamokrytykąkultury.Proponujęzastosowaćdorozumienia
marksizmupunktwidzenia,któryTomaszMannwDoktorzeFaustusiezajął
wobecnazizmuijegozwiązkówzniemieckąkulturą.TomaszMannmógł
powiedziećimiałprawopowiedzieć,żenazizmniemanicwspólnego
zkulturąniemiecką,albożejestjejbezwstydnymzaprzeczeniemisfałszo-
waniem.Mógłtopowiedzieć,leczniepowiedział.Zapytywałnatomiast,
wjakisposóbtakiezjawiskojakruchhitlerowskiiideologianazistowska
mogłybyływNiemczechsięzrodzićicowniemieckiejkulturzeumożli-
wiłoichpowstanie?Pisał,żekażdyNiemiecwmonstrualnościachnazizmu
rozpoznazezgrozągroteskowozniekształconerysy,którewidziałwnaj-
lepszych(najlepszych,toistotne)przedstawicieliswojejkultury.Nieza-
dowoliłsięzatemzwykłympominięciemkwestiigenezyideowejhitleryz-
mu,niezadowoliłsięoświadczeniem,żehitleryzmniemażadnegoprawa
doprzywłaszczaniasobieczegokolwiek,coniemieckakulturastworzyła.
Podjąłsamokrytykękultury,którejbyłsamczęściąiwspółtwórcą.Wrze-
czysamej,powiedzenie,żeideologianazizmubyłaDkarykaturą”Nietzsche-
go,niewystarcza,bomożemymówićokarykaturzetylkootyle,oilemo-
żemyzajejpośrednictwemrozpoznaćoryginał.Naziścikazaliswoim
nadludziomczytaćWolęmocyiniewystarczapowiedzieć,żebyłtonieważ-
nyprzypadek-jakgdybymoglinatomiejsce,zrównymskutkiem,pole-
cićKrytykępraktycznegorozumu.Niechodzi,oczywiście,oDwinę”Nietzsche-
go,któryjakoosobaniejestodpowiedzialnyzaużytekczynionyzjego
pism;aleużytekten,mimowszystko,niemożeniebudzićniepokoju,nie
możebyćzlekceważonyjakonieznaczącyprzypadekwrozumieniujego
tekstów.ŚwiętyPawełjakoosobaniejestDodpowiedzialny”zaKościół
rzymskiwkońcuXVwiekuizainkwizycję;alezarównochrześcijanin,jak
niechrześcijaninniemożezadowolićsiępowiedzeniem,żechrześcijaństwo
zostałozniekształconeczyznieprawionewczynachniegodziwychpapieży
ibiskupów;powinienpytaćraczej,czyicoworędziachŚwiętegoPawła
mogłobyłosłużyćzawsparcieniegodziwościomizbrodniom.Pytaniapod
adresemMarksaimarksizmumusząbyćanalogiczneiwtymsensiewy-
kładniniejszyniejesttylkoopisemhistorycznym,aletakżepróbąrefleksji
naddziwnymilosamiidei,którazaczęłasięodprometejskiegohumanizmu
iskończyłamonstrualnościamistalinowskiejtyranii.
