Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wstęp
takwyróżnioneskładnikirozmijasięzintencjąsamegoMarksa,którysta-
rałsięinterpretowaćglobalniezachowanialudzkieihistorięludzkąoraz
próbowałzrekonstruowaćjednącałościowąwiedzęoczłowieku,gdziekaż-
depytanieposzczególnejestsensownetylkoprzezodniesieniedocałości
pytań.Jakiegorodzajujesttazależnośćwszystkichskładnikówmarksizmu
ijakbliżejmożnacharakteryzowaćjegospoistośćwewnętrzną-jesttokwe-
stia,naktórąniepodobnajednymzdaniemodpowiedzieć.Zdajesięjednak,
żeMarksistotniedążyłdouchwyceniatakichjakościhistorycznegoproce-
su,zewzględunaktórezarównopytaniaepistemologiczne,jakpytaniaeko-
nomiczne,jakwreszcieideałyspołeczne,nabierajądopierosensuwspólne-
go,tojestchciałzbudowaćnarzędziamyśloweczykategoriepoznawczena
tyleuogólnione,bywszystkiezjawiskaświataludzkiegostawałysiędzięki
nimzrozumiałe.PróbarekonstrukcjitychkategoriiiprezentacjimyśliMark-
sawedleichukładugrozijednakzlekceważeniemewolucjisamegomyśli-
cielaiskłaniadotego,bytraktowaćcałośćjegotekstówjakohomogenicz-
nyblokjednorazowouformowany.Lepiejjestprzetoprześledzićgłówne
ogniwarozwojoweMarksowskiejmyśliiwtedydopierozastanawiaćsięnad
tym,jakiemotywyobecnebyłynieprzerwanie,choćbyimplicite,wtymroz-
woju,którezaśmożnauznaćzaprzypadłościprzejściowe.
Dlanastępującegoteraz,skrótowegoprzeglądudziejówmarksizmu
ośrodkiemkrystalizacyjnymbędziekwestia,która-jaksięzdaje-odpo-
czątkusamodzielnejmyśliMarksastanęławcentrumjegorozważań:wjaki
sposóbuniknąćalternatywy:utopiaalbofatalizmhistoryczny?Wjakispo-
sób,innymisłowy,dajesięartykułowaćibronićpunktwidzenia,którynie
chcebyćanidowolnymdekretowaniemwymyślonychideałów,anizgodą
nanieuchronnązawisłośćsprawludzkichodanonimowegoprocesuhisto-
rycznego,wktórymwszyscyuczestniczą,lecznadktórymniktniemawła-
dzy?Zaskakującarozmaitośćstanowisk,wypowiadanychwśródmarksistów
natemattakzwanegodeterminizmuhistorycznegoMarksajestrównież
okolicznością,którapozwalanajdobitniejprzedstawićiuschematyzować
kierunkiXX-wiecznegomarksizmu.Jasnejesttakże,żeodpowiedźnapy-
tanieomiejsce,jakieświadomośćiwolaludzkazajmująwprocesiedzie-
jowym,wyznaczawniemałymstopniusensprzypisywanyideałomsocja-
listycznymiwiążesięwprostzteoriąrewolucjiorazteoriąkryzysów.
WyjściowymterenemrozważańMarksabyłyjednakkwestiefilozoficz-
nezastanewdziedzictwieheglowskimirozpadtegodziedzictwastanowi
naturalnąsytuacjępoczątkową,odktórejwszelkapróbaprzedstawienia
myśliMarksazkoniecznościsięrozpoczyna.
