Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
CzęśćI.Prawoijęzyk
mośćjęzyka.Znajomośćtęnazywakompetencją(competence)iwskazuje,żewy-
konanie-naskutekbrakówpamięci,czasu,rozkojarzeniaitd.-najczęściejod-
biegaodkompetencji75.Marównieżnauwadze,żekompetencjaposzczególnych
użytkownikówjęzykamożesięróżnić,dlategouciekasiędokonstruktuidealne-
goużytkownikajęzyka(nativespeaker),któregointuicjeczynipapierkiemlak-
musowymproponowanychteoriigramatycznych76.
Rozróżnieniekompetencjiiwykonaniamożekojarzyćsięzrozróżnieniem
langueiparole.OilejednakdeSaussurepodkreślałponadjednostkowy,spo-
łecznycharakterlangue,kompetencjaChomsky’egojestjednostkowaipsycho-
logiczna77.PonadtoChomskyakcentujedynamikękompetencjijakonsystemu
procesówgeneratywnych”,wprzeciwieństwiedonjedyniesystematycznegoin-
wentarzajednostek”,jakimjawisięmulanguewkoncepcjideSaussure’a.Wy-
konanienależyzkoleirozumiećjakonpraktyczneużyciejęzykawkonkretnych
sytuacjach”,podczasgdyparolestanowiraczejproduktowegoużycia,czylipo
prostutekst(mówionylubpisany)78.
WedługChomsky’egocelemjęzykoznawstwajesteksplicytnynopisimma-
nentnejkompetencjiidealnegoużytkownikajęzyka”79.Jegozdaniem,nagrun-
ciezarównotradycyjnego,jakistrukturalnegojęzykoznawstwazrobiononie-
wiele,bywyjaśnićtękwestię;skupianosięraczejnaopisachiklasyfikacji
poszczególnychprzypadkówwykonania80.Tymczasemgramatykapowinnasta-
nowićmodelkompetencji,azatemnpewnegorodzajuurządzenie”dogenerowa-
nia(produkowania)zdańdanegojęzykaitylkozdańtegojęzyka.Jegoosławio-
nagramatykatransformacyjno‐generatywnatonicinnego,jakprojektjednego
ztakichnurządzeń”81.Możnanatękwestięspojrzećtakżeniejakozinnejstrony:
nPrzezgramatykęgeneratywnąrozumiempoprostupewiensystemreguł,który
wpewieneksplicytnyiściśleokreślonysposóbprzyporządkowujezdaniomopi-
systrukturalne”82.Wefragmencietymwgruncierzeczychodziotosamo.Na-
leżybowiempamiętaćospecyficznym,bardzoabstrakcyjnym,rozumieniuuży-
75Ibidem,s.15.
76Ibidem,s.14-15;por.takżeJ.Lyons:Chomskył,s.43-44.
77Por.D.Geeraerts:RecontextualizingGrammar:UnderlyingTrendsinthirtyYearsofCo-
gnitiveLinguistics.In:CognitiveLinguisticsinAction.FrommeorytoApplicationandBack.Eds.
E.Tabakowska,M.Choiński,Ł.Wiraszka.Berlin-NewYork2010,s.73in.Autoropisuje
zjawiskojęzykowewujęciudeSaussure’ajakosystemspołeczny(langue)iwykonanie(parole),
zlukąnasystemindywidualny,awujęciuChomsky’egojakosystemindywidualny-genetycz-
ny(competence)iwykonanie(performance),zlukąnasystemspołeczny.
78Por.N.Chomsky:Zagadnieniateoriiskładnił,s.15-17;por.także:J.Lyons:Chomskył,
s.168-172.
79N.Chomsky:Zagadnieniateoriiskładnił,s.17.
80Zarzuttendotyczyoczywiściestrukturalizmuamerykańskiego,trudnonatomiaststawiać
gooryginalnejmyślideSaussure’aczyjejeuropejskimkontynuatorom;por.J.Lyons:Chomskył,
s.31-32;G.Helbig:Dziejejęzykoznawstwanowożytnegoł,s.331.
81Por.J.Lyons:Chomskył,s.47-50.
82N.Chomsky:Zagadnieniateoriiskładnił,s.21.
