Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
pojęciecelu,stosującesiępierwotniedoludzkichdziałań,
zostajetuprzeniesionenazjawiskaprzyrodnicze,które
zdaniemKantamożnarozważaćjakowpewnymsensie
celowe,choćbezzakładaniażadnychświadomieirozmyślnie
działającychprzyczyn.Tym,couKantarzeczywiścieważne
inowatorskie,niejestjednaksampomysłużywaniapewnych
pojęćnazasadzieanalogii,lecznaciskkładzionynato,żenie
trzeba,anawetnienależyszukaćżadnychpojęćbardziej
ogólnychczybardziejpodstawowych,zapomocąktórych
możnabyuzasadnićiunormowaćtęUwtórną”stosowalność
pojęćwrodzajucelowości.Iwtymwłaśniesensierównież
refleksyjnesądzenieteleologiczneniejestwłaściwiesądze-
niemopartymnapojęciach.Używawprawdziepewnychpojęć
(zwłaszczapojęciacelu),iwtymsensiejestpojęciowe,tym
jednak,cookreślaformęwydawanychzaichpomocąsądów,
niesążadnezpojęćznajdującychsięwnaszymrepertuarze.
Czytakiemyślenienazasadzieanalogii,aleanalogii
nieokreślonejprzezżadnepojęcia,jestrzeczywiścieobiecującą
drogądlametafizyki,poszukującejniewidocznychpunktów
stycznych,połączeńiprzejśćmiędzylokalnymisymetriami
iniezmiennikami,odkrywanymiprzezróżnedziedziny
naukiifilozofii?Wydajesię,żetak,wartojednakzdawać
sobiesprawęzceny,jakątrzebazapłacićzatakierefleksyjne
wsensiekantowskimmyślenie.Cenątąjest,najkrócejmówiąc,
utratatychwszystkichkorzyści,któredajenammyślenie
determinujące,korzystająceześciśleokreślonejaparatury
pojęciowej.Korzyścitetom.in.łatwadoskontrolowaniaforma
logicznatwierdzeńirozumowań,możliwośćichprzynajmniej
częściowejformalizacji,łatwośćwłączeniaaparatumatema-
tycznegodoopisubadanejdziedziny,wreszciewmiarędobrze
określonewarunkiempirycznejadekwatności.Wszystkoto
możnawsumieująćjednymsłowem:naukowość.Cosprawia,
żewpewnychprzypadkachwartotęcenęmimowszystko
zapłacić?Powtórzmyrazjeszcze:zracjiwskazanychwzasa-
1.WZGLĘDNOŚĆIBEZWZGLĘDNOŚĆ
29
