Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
Haptycznośćklasycznaiposzerzona…
powstaniaprzeciwkobolesnejdeprywacjidoświadczeńzmysłowych,
którejdoznawaliśmywnaszymstechnologizowanymświecie”33.Jedną
zkonsekwencjiowegoprzewartościowaniajestzkoleipotrzebanowej
definicjihaptyczności.
Haptyczność:historiapojęciaorazstanbadań
Whistoriisztukihaptycznośćjakoistotnepojęciepojawiasiępo
razpierwszywtekstachprzedstawicielawiedeńskiejszkołyhistorii
sztukiAloisaRiegla.Zasadniczooznaczadotykaniezapomocąwzroku
oraztraktujedotykjakomodalnośćwidzenia,wktórejramachoglądany
obrazdziałanazmysłdotykuwidza.Innezmysłysąztejrelacjiwyklu-
czone.Definicjahaptycznościjestformułowanazperspektywyhierar-
chiizmysłów;wjejramachwzrokstoinajwyżej,dotykzaśzajmujenaj-
niższąpozycję.
Wdyskursiewspółczesnymbardzoczęstobadacze,agłówniekry-
tycysztukiikuratorzy,myląhaptycznośćztaktylnościąlubposługują
siępojęciemhaptycznościwtakisposób,jakbybyłoonooczywiste.Stąd
wniniejszympodrozdzialeporządkujęiproblematyzujęhistoriętego
terminu,którypoczasachpostmodernistycznejrewaloryzacjihierarchii
zmysłówstałsięmodnyibywaczęstoprzywoływanybezświadomości
jegopierwotnejdefinicji,związanejzteoriąRiegla.ZrozumienieRieg-
lowskiejkoncepcjihaptycznościwymagajednaktakże,chociażbybar-
dzosyntetycznego,spojrzenianajegopoprzedników(głównieAdolf
vonHildebrand)oraztychwybranychteoretyków,którzypojęcieto
wXXwiekukreatywnieredefiniowali(m.in.HeinrichWölfflin,Her-
mannFriedmann,BernardBerenson,GillesDeleuzeiFelixGuattari,
LucyIrigaray).TeorięJohannaGottfriedaHerderaomawiamzaś
wosobnympodrozdziale,zanachronicznejipreposteryjnejperspek-
tywy,zaginającośchronologicznąisugerując,żefilozoftenzdecydo-
wanieprzyczyniłsiędorozwojuhaptycznościposzerzonej,którawpro-
ponowanymprzezemnieujęciuobejmujecałeciałoodbiorcy.
WksiążceDiespätrömischeKunstindustrie,wydanejporazpierw-
szyw1901roku,Rieglnapoczątkurozróżniazmysłwzrokuidotyku.
Podkreśla,żechociażokojestnajczęściejużywanymorganemdopo-
znawaniaświatazewnętrznego,wzroksłużyjedyniedorozpoznawania
kolorów;dziękidotykowizaśpodmiotdoświadczamaterialnejjakości
33A.Montagu,Touching:TheHumanSignificanceoftheSkin,NewYork1986,s.XIII.
