Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
Haptycznośćklasycznaiposzerzona…
tenwiążesięzezwiększonymapelowaniemdodoświadczeniaiducho-
wejświadomościwidza.Dziejepercepcji,jakiespisałRiegl,postulują
rozwójodwidzeniazbliskadowidzeniazdaleka,zdystansu;wiążąsię
onezwartościowaniem,którekultywujeiuprzywilejowujeFernsicht41.
Sztukawięc-wedługRiegla-rozwijasięiewoluujeodpostrzegania
haptycznegodooptycznegoczyodpoznaniazmysłowegoicielesnego
doumysłowego42.Wrazzewzrostemoptycznościnarastaefektdema-
terializacji,azmysłdotykupodlegastopniowejatrofiinakorzyść
wzroku43.
Zapowiedźtegorodzajupoglądówideprecjonowaniadotykujako
zmysłuniższejrangiuwidaczniasięjużwopublikowanymw1899roku
tekścieDieStimmungalsInhaltdermodernenKunst44.Rieglrelacjonuje
swójpobytnaalpejskimszczycie,gdylinawspinaczkowazwisawdół
iżadenprzedmiotnieznajdujesięnatyleblisko(ingreifbarerNähe),by
absorbowaćzmysłdotyku45.Dajeszczegółowyopistego,corozciągasię
przedoczami,używająctakichpojęć,jakdystans,kontemplacjaispokój.
Pisze,żeogarniagouczucieuduchowienia,uspokojeniaiharmonii:tak
jakbyzostałzdjętyzniegociężar,adawnatęsknotanaglezostaławypeł-
niona,ponieważtakwłaśniedziałanaczłowiekawycinekwielkiego,nie-
skończonegowszechświata46.To-związaneściślezFernsicht-uporząd-
kowaniechaosuorazpanowanieharmoniinaddysonansamiispokoju
nadporuszeniamiRieglnazywaStimmungiem.Nagleówspokójiwręcz
modlitewnynastrójzakłócajednakkozica.Wówczaswspinaczodru-
chowochwytazaswójkij-jedynąbroń,jakąmazsobą-ikonstatuje,
żeStimmungznikł.Jestonbowiemtaksubtelny,żewystarczydrobne
zakłócenie,poruszeniewokolicy,bysięrozpłynął.Podobnedziałanie
możemiećpojedynczykrzykptakawpowietrzuimocniejszypowiew
wiatru,któryzmusinasdozapięciapłaszcza.Rieglpodkreśla,żeStim-
mungwymagaspokojuiwidokuzdystansu(RuheundFernsicht),jego
przeciwieństwamisązaśruchiwidokzbliska(BewegungundNah-
41M.Fend,Körpersehen.ÜberdasHaptischebeiAloisRiegl,w:Kunstmaschinen.Spielräume
desSehenszwischenWissenschaftundÄsthetik,hrsg.vonA.Mayer,A.Métraux,Frankfurt
amMain2005,s.196.
42Zobacz:A.Riegl,ÜberantikeundmoderneKunstfreude,w:Tenże,GesammelteAufsätze,
hrsg.vonArthurRosenauer,Wien1996,s.205.
43A.Riegl,DiespätrömischeKunstindustrie,dz.cyt.,s.123.
44A.Riegl,DieStimmungalsInhaltdermodernenKunst,w:Tenże,GesammelteAufsätze,
miteinemNachwortzurNeuausgabevonW
.Kemp,Berlin1995,s.28-39.
45Tamże,s.28.
46Tamże,s.28-29.
