Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wydajności?109Młodzieżprzyzwyczajonadoopłatzapodejmowaniepożądanychspołecznieczynności,zaspełnianiepodstawowychobowiązkówniechceich
podejmowaćzwłasnejwolibezzewnętrznychgratyfikacji.Najczęściejpowtarzającymsiępytaniemjest:
„Acojaztegobędęmiał?Czynamsiętowogóleopłaca?”niejesttozresztąjedynycieńwspółzawodnictwa.Należysobieprzytymzdawaćsprawę,że„współzawodnictwopodnosiwydajnośćpracytylko
wodniesieniudopewnychtypówpsychicznych.Będąjednaktypy,naktórewspółzawodnictwoniedziała.Należyzatemnastawićwspółzawodniczącegrupynaminimalnewymaganiawstosunkówdotypów
słabych”110.
Innymniebezpieczeństwemwypaczającymsenswychowawczywspółzawodnictwajest–zdaniemA.Kamińskiego–jegopermanencja,czylizaplanowanie
rywalizacjinadługiokres.Działaonowówczas
[...]jaknarkotykijaknarkotykwymagacorazwiększychdawek,inaczejtraciskuteczność111.
Jeżeligrupyczyjednostkirywalizująmiędzysobąprzezkilkamiesięcylubtygodni–najczęściejprzezcałyrokszkolnylubcałyczastrwaniaobozu,koloniiitp.
–tonajwiększezainteresowanierealizacjązadańkonkurencyjnychobjawiasięnapoczątkuipodkoniecwspółzawodnictwa.Całąpomysłowość,inicjatywę
izaangażowanieskierowujądziecinatedziałania,którewdanymmomenciepodlegająkontroliiocenielubktóresąbardziejopłacalne.Sprzyjatopodejmowaniu
działańpozornych,fałszowaniusprawozdawczości,naciąganiuwyników,koncentrowaniusięnaefektachwymiernychzewnętrzniebezwnikaniawrzeczywistywysiłek
dzieci.
Badaniaeksperymentalnepotwierdzają,że
[...]grupadzieciwykonującakonkretne,krótkofalowe,wymierneprace,owidocznychiłatwychdostwierdzeniarezultatach,spełniategorodzajupracęchętniejiwydajniejniżtakie,którerozciągająsię
nadługiokresczasuzniewidocznymiwynikami112.
Współzawodnictwowpermanencjipowoduje,żekonkurującyzesobąniestajądowalkiwtymsamymmiejscuiotejsamejporze.Rodzitopodejrzliwośćiniewiarę
wsprawiedliwośćpomiaruiocen.Gdyzatemsłabnieizanikazainteresowaniejednymtematemwspółzawodnictwa,tonauczycielpowinienjezakończyć,bynie
towarzyszyłamuatmosferaznużeniabądźwyczerpującegonapięciapsychicznego.
Wartojeszczezwrócićuwagęnainnąfunkcjęwspółzawodnictwanegującąjegowartośćpozytywnąwformowaniuosobowościdzieciimłodzieży,amianowicie
funkcjęselekcyjną,którąKamińskianalizowałwodniesieniudodziałalnościruchuamatorskiego.Występujeonawkażdymśrodowiskuwychowawczym,wktórym
wykorzystujesięwspółzawodnictwojakośrodekdoprzegrupowywaniaosóbzewzględunaokreślonecechyzdolnościczykwalifikacje.Głównymsensemdziałań
pedagogówjestuzyskaniesukcesuzawszelkącenędrogąeliminacjijednosteksłabszych.
Rezultat:znacznafluktuacjazespołu,wktórymcorazmniejludzi„zwyczajnych”,przeżywającychtuswąinicjatywęamatorską,natomiastcorazwięcejosóbjużgdzieśpoduczonych(szkołamuzyczna,ognisko
muzyczne,domkultury),jużmyślącychokarierzeniekoniecznieamatorskiej,jużniecierpliwiącychsię„nieudolnością”kolegów„bezszlifu”.Idrugacechacharakterystyczna–zespółprzestajesłużyć
społeczności,któragopowołaładożycia(swemuzakładowipracy,domowikultury,swejorganizacjispołecznej)–służysobie,swoimsukcesom113.
Podobneprzejawy„poślizgówkuspaczeniu”,którepodkopująsenswychowawczyisamowychowawczywspółzawodnictwa,obserwujemywszkołachizwiązkach
młodzieży,gdzieczęstojedynymcelemrywalizacjijestwychwycenie„mistrzów”,którymibędziemożnapochwalićsięzwierzchnikom.Częstozdarzasię,żekonkursy
selekcyjnekończąsięnietylkonagrodamihonorowymidlajegouczestników,aleigratyfikacjamimaterialnymitakdlanich,jakiichopiekunów,wychowawców.
Łatwowówczasowkradaniesiędozespołunastroju„przepychaniasię”doźródełkorzyści,intryg,forsowaniazasady,żeceluświęcaśrodki.Współzawodnictwo
niszczyprzytejokazjiwzajemnewięzinietylkomiędzywychowankami,aleiichwychowawcami.
Jeślijużakcentowaćczynnikwspółzawodnictwa,toniechonprzedewszystkimwyróżniategrupy,którenajbardziejzaktywizowałyiożywiływpracyswychnajbierniejszychkolegów114.
PoglądyAleksandraKamińskiegonatematpodstawowychdylematówwychowawczychwspółzawodnictwawpisująsięwpotrzebędoskonaleniakulturystosunków
międzyludzkichtakżewnaszychczasach.Wartomiećprzytymnauwadzejakżetrafnieużyteprzezniegoporównaniewspółzawodnictwadoniektórychlekarstw,
„którewdrobnejdawce–leczą,aleprzedawkowane–mogązabić”115.
Wdobieorientowaniapowszechnejedukacjinaprawagospodarkirynkowej,ideologiikonkurencjiiwolności,demokracjiidecentralizacji,wymierności
iporównywalności,nareformyiobowiązującezarządzeniazaczynamyzapominaćotym,czegojużwnaszymspołeczeństwiedoświadczyliśmy,choćbyliśmydotego
wmniejszymlubwiększymstopniuzmuszanipodpostaciąinaczejdefiniowanegoistanowionegoinstrumentalizmu.Mówiącopodmiotowości,poszanowaniupraw
każdegopodmiotuedukacjidogodnościidowłasnegorozwoju(autonomii,dojrzałościosobowej)niedostrzegamy,jakszybkonaszeintencjonalneoddziaływania
zostająniszczoneprzezspektakularneefekty.Wszystkostajesięrównieważne,choćtaknaprawdęniemożliwedonatychmiastowegozaistnienia.Wydajenamsię
jednak,żemusimymiećświadectwaswoichdziałańiintencji,byniebyćwyrzuconymipoza„burtęoświatowejtransformacji”.Techniczneiprakseologicznepodejście
dokształceniawszkołachstajesięwtymsensienieskuteczne,żetakwychowawców,jakiwychowankówczynipoddanymijegometodom,oddalającichwzajemnie
odsiebieizmuszającdomniejlubbardziejwyrafinowanegokalkulowaniazgodnościżyciazjakimśjegomodelem.Wświeciewychowaniakonstruowanegowduchu
skutecznościjegopraxiswychowawca,choćniechce,tojednakmusiorientowaćsięnaprodukty,gdyżktośbędziegoznichrozliczał.
Wtakimświeciewszystkoprzychodzizawcześnie,czyli...zapóźno,bonigdyniewporę[...].Nadziejazamieniasięwfuturologicznąkalkulację,owocezostajązniszczoneprzezspektakularneefekty.[...]
Wielkośćupadkuwychowawcymierzysięwielkościązgięciasięprzednimwychowywanychprzezniego,zgodniezlogikąsiłyjegonarzędzi116.
1Wtychrozdziałachwykorzystanowcześniejwydanearozproszonetekstypomniejsze:B.Śliwerski,WychowawczedylematywspółzawodnictwawświetlepoglądówAleksandraKamińskiego[w:]Aleksander
Kamińskipedagogspołeczny,red.I.Lepalczyk,E.Marynowicz-Hetka,„ActaUniversitatisLodziensis”,36,Wyd.UŁ,Łódź1996;tenże,WkładpedagogiiAleksandraKamińskiegodowspółczesnejteorii
wychowaniahumanistycznego[w:]BogactwożyciaitwórczościAleksandraKamińskiego,red.I.Lepalczyk,W.Ciczkowski,Wyd.AdamMarszałek,Toruń1999;tenże,Fenomendzielnościioporuwmyśli
pedagogicznejAleksandraKamińskiegoijegoznaczeniedlawspółczesnegodyskursupedagogikikrytycznej[w:]AleksanderKamińskiijegotwórczośćpedagogiczna.Dyskusjaoprzeszłościwobecteraźniejszości
iprzyszłości,red.E.Marynowicz-Hetka,H.Kubicka,M.Granosik,Wyd.UŁ,Łódź2004;tenże,UspołecznienieedukacjiwpedagogiiAleksandraKamińskiego[w:]AleksanderKamińskiijegotwórczość
pedagogiczna...,op.cit.;tenże,WielkagraAleksandraKamińskiegoodemokrację,„AnnalesAcademiaePaedagogicaeCracoviensis.StudiaPaedagogica”2008,nr1.
2R.M.W.Travers,AnIntroductiontoEducationalResearch,TheMacmillanCompany,NewYork1958,s.109.
3R.Schulz,Naukaawartościwychowawcze,„MonografiePedagogiczne.PolskaAkademiaNauk.KomitetNaukPedagogicznych”,t.41,Ossolineum,Wrocław1974,s.7.
4Ibidem,s.74.
5B.Waldenfels,Topografiaobcego.Studiazfenomenologiiobcego,tłum.J.Sidorek,OficynaNaukowa,Warszawa2002.
6U.Sobkowiak,Harcerskistylżycia(I),„Harcerstwo”1984,nr7.
7R.Baden-Powell,Wskazówkidlaskautmistrzów.Podręcznikwychowaniaskautowegodladrużynowych,Godziemba,Warszawa1946,s.23.
8R.Baden-Powell,Włóczęgakuszczęściu,„CzujDuch”1925,nr2,s.20.
9D.Riesman,Samotnytłum,tłum.J.Strzelecki,PWN,Warszawa1971.
10R.Baden-Powell,Wskazówkidlaskautmistrzów...,op.cit.,s.6.
11R.Baden-PowellofGilwell,Skautingdlachłopców.Wychowaniedobregoobywatelametodąpuszczańską,przekł.zwyd.16S.Kapiszewski,NaTropie,Warszawa1938,s.279.
12R.Baden-Powell,Wskazówkidlaskautmistrzów...,op.cit.,s.18.
13Za:K.Kotłowski,Filozofiawartości...,op.cit.,s.47.
14R.Baden-PowellofGilwell,Skautingdlachłopców...,op.cit.,s.354.
15Właśc.JózefKretz.
16R.Baden-PowellofGilwell,Skautingdlachłopców...,op.cit.,s.354.
17B.Nawroczyński,Życieduchowe.Zarysfilozofiikultury,KsięgarniaWydawniczaF.PieczątkowskiiSka,Kraków1947,s.144.
18H.Bouchet,Skautingiindywidualność,Książnica-Atlas,Lwów1938,s.58.
19Ibidem,s.71.
20J.Zawada,Jakprowadzićpracęskautową.Wskazówkidlainstruktorówskautowychorazprogrampracyskautowej,nakłademG.GebethneraiSpółki,Kraków1913,s.3.
21R.Baden-PowellofGilwell,Skautingdlachłopców...,op.cit.,s.276.
22K.Dąbrowski,Trudistnienia,WiedzaPowszechna,Warszawa1975,s.114.
23A.Kamiński,Krągrady,NaTropie,Katowice1935,s.12–13.
24M.Haykowski,MateriałydochronologiihistoriiitradycjiZHP,„Harcerstwo”1982,nr1,s.5/21.
25PamiętnikSejmuFilareckiegowKosowie1910,„Eleusis”,t.6,red.T.Dąbrowa,KsięgarniaH.Altenberga,Lwów1911,s.71–72.
26Ibidem,s.82.
27S.Sedlaczek,Drogowskazharcerski,skł.gł.GłównaSkładnicaHarcerstwaPolskiego,Warszawa1936,s.49.
28A.Sowiński,Orientacjasamowychowawcza,„Harcerstwo”1984,nr9,s.34.
29Szerzejzob.K.Blusz,Ewolucjamodeluwychowaniaskautinguwharcerstwie,HOW,Kraków1987.
30Por.A.Sowiński,StymulowanieaktywnościsamowychowawczejwdrużynachHSPS,„Harcerstwo”1981,nr1,s.25;J.Burska,J.Chełstowska,P.Rządca,J.Witkowicz,Sekretydobrejdrużyny,MAW,
Warszawa1983,r.5.
31H.Muszyński,Ideałicelewychowania,PZWS,Warszawa1974,s.275.
32A.Sowiński,StymulowanieaktywnościsamowychowawczejczłonkówZwiązkuHarcerstwaPolskiego[w:]Harcerstwowszkoleśredniej,red.K.Jaskot,WSP,Szczecin1981,s.47.
