Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Hegelipozór
jegowłasnymfascynacjomintelektualnymihistorycznymdoświadczeniom
epoki.Jeśliistniejejakiśwspólnyhoryzontideowyniemieckiegoidealizmu,
tojegoźródełnależyszukaćwjego„Najstarszymprogramie”,manifeście
syntezypoezjiiflozofiwrozumowejmitologii,spisanymprzezHeglawraz
zSchellingiemiHölderlinemjeszczewroku1796.Wszyscytrzejbyliwów-
czasentuzjastamirewolucjifrancuskiejiutopiiestetycznejSchillera.Krytyka
podadresemSchellingazawartawFenomenologiiświadczywprawdzie,że
Hegelpodziesięciulatachodnosiłsięjużzdystansemdodawnegoprogra-
mu,podczasgdySchellingwwykładachzflozofisztukiwciążgorealizował.
Nienależyjednakpospieszniewnioskować,żeHegelodciąłsięodwspólnych
intuicji.Przeciwnie,stanowiąonestawkę,októrąwbrewpozoromwciążtoczy
sięgra.Wroku1807SchellingzHeglemsąjejostatnimiuczestnikami.Dawna
idea„monoteizmurozumuisercaipoliteizmuwyobraźni”nadalokreślaich
wspólneintencje,choć(przynajmniejwprzypadkuHegla)wciążpodlegakry-
tycznejrefleksji
1
.Trzebawięczapytaćomożliwątrajektorięjejdziesięcioletniej
transformacjiwprogramFenomenologiiducha.
Cofnijmysiędo„Najstarszegoprogramusystemuidealizmuniemiec-
kiego”.WykryciewnimjakichkolwiekpodobieństwzFenomenologiąjest
otyleniełatwe,oileówdwustronicowyrękopisjestwłaściwieprzedstawie-
niemjednej(alebardzowieloznacznej)idei.Niemajeszczemowyożadnej
określonejwizjidialektyki,azgodniezlakonicznymsformułowaniem,które
zastępujetytuł,mabyćtowręczmanifest„etyki”–eineEthik2.Etykatama
1
G.W.F
.Hegel,
Najstarszyprogramsystemuidealizmuniemieckiego
,w:tegoż,
Pisma
wczesnezflozofireligii
,przeł.G.Sowiński,Znak,Kraków1999,s.275in.Historycywciąż
spierająsię,ktobyłautoremmanuspkryptu:Hegel,HölderlinczySchelling(początkowo
dominowałaopiniaoautorstwieSchellinga).Wkażdymrazieekspertyzadokonanawla-
tachosiemdziesiątychXXwiekuwKrakowieprzezniemieckichgrafologówwewspółpracy
zMilicjąObywatelskąorazprof.BarbarąMarkiewiczwykazała,żerękopiszostałnapisany
rękąHegla.AzatemnawetjeśliprzeciwnicytezyoautorstwieHeglawciążtwierdzą,że
któryśzdwóchprzyjaciółmugo„podyktował”,tosamHegelmusiałsięnatozgodzić,
amanuspkryptodnalezionopotemwjegopapierach.
2
Niektórzybadaczetwierdzą,żesłowo„Ethik”jestostatnimsłowemzdania,któreza-
czynasięnapoprzedniejzaginionejkarcierękopisu.Możnajednakrównież,idączaSiem-
kiem,domniemywać,żebyłotozamierzone,atekst(podobniejakdwustronicowy,spi-
sanynajednejkarciepapieru
UrtheilundSeyn
)wpisywałsięwmodnąwówczaspoetykę
16
