Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Rozdział1.Białoruś–terraincognita?
reformacjiWasylCiapińskiopublikowałEwangelie.Wydanieopatrzono
przedmową,wktórejCiapińskidałwyrazdążeniudowalkiwobroniejęzyka
białoruskiegoikulturyojczystej.
PrzełomXVIIiXVIIIw.przyniósłkolejneutwory:parodieprozą,np.Prze-
mówienieMieleszki,ListdoObuchowicza(autorpodkreślałobawęprzedewen-
tualnąpolonizacjąBiałorusi),utworypublicystyczne:IosifaJelenskiegoBłago-
wiestkIzrailuRossijskomu(autornawoływałdozjednoczeniaBiałorusinów,
RosjaniPolakówwceluunicestwieniaszlachty),utworyMichałaKarpowicza,
IgnacegoBykowskiego,KazimierzaNiesiołowskiegoiinnych.Wspomniani
autorzydefinitywniepotępialipańszczyznęisamowolęmagnatów.
KościelnaicerkiewnaliteraturapolemicznazprzełomuXVIiXVIIw.
jestreprezentowanaprzezdzieła,którewyszłyspodpióruczestnikówpole-
mikiwokółuniibrzeskiej.Stanowiskostronykatolickiejreprezentowali
m.in.jezuitaPiotrSkarga(OjednościKościołaBożegopodjednymPasterzem
iogreckimodtejjednościodstąpieniu,Synodbrzeski),StanisławSokołowski.
IdeiuniikościelnejbroniłteżHipacyPociej(Unia,abowykładartykułówdo
zjednoczenia).Autorzykatoliccydowodzilicelowościzłączeniakościołów
podberłempapieża.Stronęprawosławnąreprezentowalizkoleim.in.Mele-
cjuszSmotrycki(Threnostojestlamentjedynejś.powszechnejapostolskiej
wschodniejCerkwie),StefanZizani(Kazanieśw.Cyryla,patriarchyjerozo-
limskiego,oantychryścieijegoznakach),KrzysztofFilalet(Ekthesis).Autorzy
broniliczystościwiaryprawosławnej,potępiajączdradęhierarchów,którzy
zdecydowalisięprzyłączyćdounii.Zajedenznajwspanialszychutworów
przeciwnikówuniibrzeskiejuznajesięwspomnianywcześniejThrenosMele-
cjuszaSmotryckiego.Wformiepoetyckiej(obrazcerkwijakomatkiopusz-
czonejizrabowanejprzezwłasnedzieci)autorukazujesytuacjętarganego
rozłamemwewnętrznyminękanegowielomatrudnościamiKościołaprawo-
sławnego,dajewyrazoburzeniawobecpostawduchowieństwa,podkreśla
niebezpieczeństwowynarodowieniaszlachtybiałoruskiej,płynącezprzej-
ścianałonoKościołakatolickiego.WinnymutworzeAntigrafiSmotrycki
zademonstrowałwalkęmiędzyhierarchiąkatolicko-unickąawileńskim
bractwemprawosławnym.Tejżeproblematycepolemistapoświęciłkolejne
utwory:Weryfikacjaniewinności,Obronaweryfikacji.
Wartorównieżzwrócićuwagęnamateriałynajwyższegoorganupań-
stwowegoWKLiKoronyPolskiej–sejmu:spisyposłów(reprezentantów
powiatówiwojewództw);wykazporządkuobrad;instrukcje;wnioski;
nakazysejmików;dokumentyróżnychkomisjisejmowych;interpelacje;pro-
testy;protokołyposiedzeńsejmowych;postanowienia(konstytucje).Wtych
dokumentachznajdziemyinformacjeostanieekonomikiiustrojupolitycz-
nymwpaństwie,walcepolitycznej,stosunkachreligijnych.
PodczasbadańnadpolitykązagranicznąWKLpomocniosątraktaty,
umowy,deklaracje,korespondencjadyplomatyczna.Przykłademmogąbyć
