Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
FILOZOFIAXIXWIEKU
Prawdąjestraczejto:żewiekXIXmiałdwiekolejnoposobiepanujące,azupeł-
niedosiebieniepodobnefilozofie.Najpierwbyłatoodważnafilozofiawielkichsyste-
mów,apotem,po1830r.,filozofiawstrzemięźliwaiostrożna;najpierwfilozofiatypu
Hegla,apotemtypuComte,aiMilla.Tadrugatrwaładłużejijestnambliższa,wiecwy-
dajesięprawdziwymwiekiemdziewiętnastym.Tamtązaliczamydoprzeszłości,tęjdo
szerokorozumianejwspółczesności.
3.B
LASKIINIEDOLEFILOZOFII
XIX
WIEKU
.FilozofiaXIXstulecia,wszczególności
drugiejjegoczęści,rozwijałasięjużinaczejniżdawniejsza.Przedewszystkimrozwijała
sięwszybszymtempie:pomysłypowstawałyjednezadrugimiinierazponiewielula-
tachustępowałymiejscabiegunowoprzeciwnym.Miałotoźródłownowychogólnych
warunkachżycia,wjegowzmożonymtempie,wnowejtechnice,wrozwiniętejorgani-
zacji.Środkikomunikacyjne,jakichnigdyprzedtemniebyło,umożliwiałyszybsząiła-
twiejsząwymianęmyśli.Nigdyteżprzedtemniebyłotyluszkółwyższych,tylusposob-
nościmówieniaisłuchaniaofilozofii.Nigdyprzedtemliczbapublikacjifilozoficznych
niebyłatakwielka;nietylkoprzyszłapowódźksiążek,przekraczającawyobrażeniapo-
przednichwieków,aleteżpowstałonowezjawisko:czasopiśmiennictwonaukowe.Iono
właśniestałosięodrazujednązgłównychformprodukcjifilozoficznej,spowodowało
przejścieodwiększychpublikacjidoartykułów,przyczynków,notat,dołatwiejszych
iszybszychsposobówwymianymyśli.
Wynikitychnowychwarunków,nowegotempaniebyływyłączniedodatnie.Ła-
twośćzdobywaniawiedzyprzyczyniłasiędojejpowierzchowności;wydałanietylko
więcejfachowychfilozofów,aleiwięcejdyletantów.Łatwośćdrukupowodowała,żeszły
dońtakżepracemniejcenne,któredawniejbyłybybezszkodyzostaływrękopisie.
Przytym,jeślifilozofiasamaprzezsięzyskała,towporównaniuzinnymina-
ukamistraciła.Zpierwszegomiejsca,jakiemiaławprodukcjinaukowejminionych
wieków,zeszłanadośćdalekiemiejsceponaukachprzyrodniczychihistorycznych.One
produkowałyterazwięcejjeszczeniżfilozofia.Ibyłotocofnięciesięnietylkowpozy-
cjibibliograficznej,alerównieżwspołecznej:rolęprzodującą,jakąmiaładotychczas,
utraciłafilozofianarzeczprzyrodoznawstwaihistorii.Stałosiętonieodrazu,stałosię
stopniowo,aleostatecznieniewielelatdzieliczasjejnajwiększychtryumfówodczasu,
gdywoczachwielustałasięnawetnaukąanachronicznąizbędną.
Cofnęłasięzaśnietylkowstosunkudonaukszczegółowych,aleidoliteratu-
rypięknej.Jeśliwielepublikowanoksiążekfilozoficznych,towpoczątkuwiekujesz-
czewięcejpublikowanopoezyj,apotemjeszczewięcejpowieści.OwiekuXIXniktjuż
niemówił,jakopoprzednim,żejest„filozoficzny”jbyłraczejnaukowyiliteracki,
oileniebyłtechnicznyipolityczny.Iniejedenrazduchwiekuznalazłpełniejszywyraz
wpoemacieczypowieściniżwsystemiefilozoficznym.Ajeślifilozofianadaloddziały-
wałananaukiszczegółoweibeletrystykę,toi,odwrotnie,onetakżeoddziaływałynanią.
Cowięcej,onasamausiłowałaupodobnićsiędonich:bądźdonaukszczegółowych,
bądźdoliteraturypięknej.Produkowałaesejenapograniczupowieści,toznówrezygnu-
