Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
FILOZOFIAXIXWIEKU
FrancjabyłarównieżjodBiranaiComte,ajterenemstałegozmaganiasiędwu
kierunków,jednakżeinnychniżwAnglii,mianowiciespirytualizmuipozytywizmu.
WNiemczechwalczyłyzesobąjeszczeinnedoktryny:krytycyzm,materializm,
idealizm.Alewychodziłynaczołokolejno:filozofianiemieckazacząwszyodkryty-
cyzmuprzeszłaprędkodometafizykiidealistycznej,wlatachzaśtrzydziestychprzerzu-
ciłasięgwałtowniedomaterializmu,abywkońcu,począwszyodlatsześćdziesiątych,
powrócićdokrytycyzmu.
Polskarównieżwciągustuleciaprzerzucałasięwswejfilozofiizkrańcanakra-
niec:zaczęłaodpozytywizmu,popowstaniulistopadowymprzeszładometafizykime-
sjanistycznej,bypopowstaniustyczniowymwrócićdopozytywizmu.
5.O
KRESKRYTYKIIOŚWIECENIA
.Cechąokresuobejmującegośrodekikoniec
XIXw.byławielkaróżnorodnośćstanowiskfilozoficznych.Bopowstawałynowe,ajed-
nocześnieidawnezachowywałyzwolenników.Formowałysiędoktrynyantymetafizycz-
ne,azarazemodnawiałysięmetafizyczne.Toodnawianiesiędawnychpoglądów,mno-
żeniesięsystemów,rozbiciefilozofiinaobcesobiewzajemszkoływskazujena
pokrewieństwotegookresuzokresami„szkolnymi”,jakiebywałyjużwczasachhelle-
nizmuiśredniowiecza.
NiewszystkiejednakżeszkołyidoktrynyfilozoficznecieszyłysięwXIXw.ta-
kimsamymuznaniem.Przeważająceitypowebyłyterazte,któreograniczałyswojeza-
dania,bylejewypełnićwsposóbostrożny,ścisły,pewny.Takieteoriestanowiłyosnowę
filozoficznątychczasów:teoriezaśinnegotypugłoszoneprzezmesjanistów,neoscho-
lastykówczyspirytualistówwrodzajuRavaissonalubFechnera,byłybądźcobądźtyl-
koopozycjąmniejszości.Wskazujetoznównapodobieństwotegookresudoniektó-
rychokresówdawniejszych,mianowiciedotych,wktórychgłównymihasłamibyły:
oświecenieikrytyka.
Postawafilozoficznabyłaniewątpliwiezwiązanazówczesnymiwarunkamispo-
łecznymiikulturalnymi.Byłytowarunkiwyjątkowegospokoju,zamożności,dobro-
bytu,łatwościżycia.Warunkitebyłydostępnetylkopewnymklasomjalewłaśnie
znichrekrutowałasięwiększośćfilozofów.Byłozrozumiałe,żewydałynaturalistów
iempiryków,chętniezajmującychsięrzeczywistościąiniemyślącychwyrzecsięjejza
fantazjęispekulacjęobycieprawdziwszymczylepszym.NatomiastdobrobytXIXw.,
którywydałempiryzm,niewydałoptymizmu.Wprawdzieklasycznipozytywiścitwier-
dzili,żesązadowolenizżycia,aewolucjoniścibyliprzynajmniejmeliorystami,czylisą-
dzili,żeświatidziebądźcobądźkulepszejprzyszłości,alejednocześnierozpowszech-
niałasiępesymistycznanaukaSchopenhauera,powstawałygorzkiepoglądyv.Hartmanna
iRenana.Byłtojakbydowód,żeteoriefilozoficznebywająniekiedynietylewyrazem
stanowiskaogółu,ilewłaśniejegodopełnieniemlubwyrazemstanowiskaopozycyjnej
mniejszości.
6.D
WATYPYFILOZOFII
.Odpoczątkudziejówwystępowałamiędzydociekaniami
filozoficznymitaróżnica,żewjednychprzeważałaodwaga,awdrugichostrożność.
