Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wrocławiem.Jegoplebaniaznajdowałasięprzypuszczal-
niewLegnicy.Zająłsięnauczaniemwtamtejszejszkole
parafialnejśw.Piotra,stopnioworozszerzajączakresna-
uczaniadlanajzdolniejszychuczniów.Wmarcu1292r.
właścicielemŻórawinybyłjużktośinnyistądBurchardt
wyciągnąłwniosek,żeWitelozmarłprzedtądatą.
Witelonapisałwieledziełnatematyfizyczne,ale
zachowałysiętylkodwa:Perspectiva–obszernytraktat
ooptycewdziesięciuksięgach–oraznapisanywPadwie
wlatach1267–1268tekstDeprimariacausapenitentiae
etdenaturadaemonum–listdoLudwikaweLwówku
Śląskim–wktórymstarałsiępodaćracjonalnewyja-
śnienieistnieniademonów.Zewzmianekwtychdzie-
łachwiemy,żenapisałjeszczekilkainnychtraktatów:
Philosophianaturalis(przypuszczalniebyłtokomentarz
doFizykiArystotelesa),astronomicznytraktatScientia
motuumcoelestium,Deelementisconclusionibus(komen-
tarziuzupełnieniadoElementówEuklidesa)oraztraktat
psychologicznyNaturalesanimaepassiones.Tedzieła
jednakniezachowałysiędonaszychczasów.
TraktatoptycznyPerspectivaopracowałWiteloprzy-
puszczalniewlatach1269–1273.Jesttodziełopoświę-
coneoptycegeometrycznej,napisanenapodobieństwo
ElementówEuklidesa.ZawartośćdziełaWitelonanajlepiej
charakteryzujewyjątekzjegoPrzedmowy;zawieraon
takżedobrącharakterystykęzakresuzainteresowańzja-
wiskamioptycznymiwśredniowieczu(patrzramkaOptyka
Witelona).
Wpierwszejksiędzesąpodaneniezbędnewiado-
mościgeometryczne.Wpozostałychksięgach–zgodnie
zzakresemśredniowiecznejoptyki–Witeloomawiał:
padaniepromieniprzezjedenlubwięcejośrodków
przezroczystychnaciałaoróżnychkształtach(księga2),
narządwidzeniaiistotęprocesuwidzenia(księga3),
złudzeniaoptyczneprzybezpośrednimsposobiewidze-
niaprzezjedenośrodek(księga4),odbicieUodciałgład-
kich,zwanychzwierciadłami”,płaskimi,kulistymi,walco-
watymiistożkowymi,wklęsłymilubwypukłymi;wtym
takżeUzwierciadłapalące”(księgi6–9),wreszciezjawiska
przyprzechodzeniuświatłaprzezróżneośrodkiprzezro-
czyste(księga10).Wtejostatniejksiędzeznajdujesię
teżomówieniezjawiskatęczy.
Witelokorzystałzwcześniejopracowanychdzieł
optycznych,głównieislamskiegouczonegoAlhazena,
aleprowadziłteżwłasnedoświadczenia.Ważnymjego
wynikiembyłoodkryciezjawiskaaberracjisferycznej
zwierciadeł(opisanewksiędze8).
Wksiędze10Witeloopisałswojedoświadczenia
nadzałamaniemświatłaprzyprzejściumiędzyróżnymi
ośrodkami.Jegopróbaznalezieniaprostegoalgebraiczne-
gowzoruwiążącegokątypadaniaizałamaniabyłanie-
udana(podobniejakpróbaPtolemeuszawstarożytnej
Ryc.1.2.StronatytułowapierwszegowydaniaOptyki
Witelona(1535)
Aleksandrii).Jakdziświemy,prawozałamaniaświatła
jestbardziejskomplikowane,ponieważjestwyrażane
przezfunkcjetrygonometryczne;zostałoonoodkryte
dopierowpierwszejpołowieXVIIwieku(patrz§301).
DziełoWitelonakrążyłowrękopisach,aporaz
pierwszyzostałowydanedrukiemw1535r.wNorym-
berdzeprzezGeorgaTaustetteraiPeteraApiana.Wydaw-
cynadalimudługitytułVitellionismathematicidoctissimi
περιοπτικεςidestdenatura,ratione,etproiectione
radiorumvisiu,luminum,colorumatqueformarum,quam
vulgoPerspectivamvocant,libriX.(Vitelonamatematyka
najuczeńszego:Ooptyce,tojestoistocie,przyczyniepada-
niapromieni,wzroku,świateł,barworazkształtów,które
powszechnienazywająPerspektywą,ksiągdziesięcioro).
Drugiewydanieukazałosięw1572r.wBazyleipod
tytułemVitellonisThuringopoloniOpticaelibridecem.
WydawcąbyłtymrazemFryderykRisner,którywtym
samymtomiewydałtakżełacińskiprzekładtraktatu
optycznegoAlhazena.
DziełoWitelonacieszyłosięwielkąpopularnością
przezponad300lat.JeszczenapoczątkuXVIIwieku
1.SZKOŁYIWYKSZTAŁCENIE
11
