Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstaropolskimpamiętnikarstwiewielemiejscazajęłaproble-
matykaRusi-Ukrainy(nazwtychużywamzamienniezeświado-
mościąpóźniejszegopowstaniaUkrainyjakonaroduipaństwa).
RuśKijowskabyłapaństwemwczesnofeudalnym,którepoXII
wiekurozpadłosięnasamodzielneksięstwa.ObokRusiBiałej,
CzarnejiCzerwonejwyodrębniłasięRuśHalicko-Włodzimierska
iGrodyCzerwieńskie,apougodziewHadziaczu(1658)powsta-
łoKsięstwoRuskiejakotrzecirównoprawnyczłonRzeczypospoli-
tej.HistorycyijęzykoznawcydoXIXstuleciaposługiwalisięna-
zwą„Rusini”,odróżniającichod„Moskali-Rosjan”,bywkońcu
utrwalićnazwy„Ukraina,Ukraińcy”.ZRusiąwiązałasięniero-
zerwalniekozaczyzna,apierwszymiKozakamibyliuciekający
naZaporoże(DzikiePola,Niż)chłopi,miejskiplebsiawanturni-
cyróżnychnarodowości,zasilającyszeregi„stepowychrozbójni-
ków”.Tworzylionizbrojnewatahydowodzoneprzezatamanów,
mieszkaliwpałankachlubzimownikach,zajmującsięuprawą
ziemi,myślistwemirybołówstwem.SiczZaporoskązałożyłspo-
lonizowanykniaźDymitrWiśniowiecki(1553),adojejwzrostu
przyczynilisięrusko-polscystarostowie,jakB.HlińskizCzerkas,
P.LanckorońskizWinnicyinajsławniejszyznich,starostabarski
J.Pretwicz,którystoczyłzpohańcamiokoło70zwycięskichbi-
tew(„abiłtakTatary,żedoRusipatrzylizdalekaprzezszpary”).
J.B.ZimorowicwpamiętnikuLwów,Rusistolica...przypomniał
jednegozpierwszychwodzówkozackich,starostękaniowskiego
iczerkaskiegoO.Daszkiewicza,postulującegowlatachtrzydzie-
stychXVIwiekuutworzenienaDnieprzeszeregufortecobron-
nych,obsadzonychprzezzałogikozackiepozostającenastałym
żołdzieRzeczypospolitej.Kozaczyznastałasięgłównąsiłązbrojną
Rusi-Ukrainy.
PodkoniecXVIstuleciazaczęływybuchaćbuntykozackie,
mimotochętniekorzystanozpomocyZaporożcówwwojnachkre-
sowych.GloryfikowanoichbrawuręwwalcezTurkamipodChoci-
miem(1621),aszczególniemęstwoatamanaP.Konaszewicza-Sa-
hajdacznego,natomiastkrytykowanopowstanieChmielnickiego
zanapadynadwory,rozbojeisprzedawanieludziwniewolębisur-
manom„zanahajkęalbozaniuchtabaki”.Ludnośćpuchłazgło-
duizapadałanaróżnechoroby,aszlachtaratującżycie,przebiera-
łasięwstrójchłopskiiuciekaławstronęLwowaidalejnazachód.
Pustoszałyukrainnemiastaiwsie,apoklęscepodBeresteczkiem
Kozacywcaleniespokornieli,„aleprzecieporuskukamieńzapa-
zuchątrzymaliiledwieniezębaminaLachówzrzytając,przez
starszyznęswądonowychjakichtumultówChmielnickiegopobu-
18
