Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
LITERATURAGRECKA
16
zagrożenia,tymrazemzestronypotężnejMacedonii.KlęskaGrekówpodCheroneą
(338p.n.e.)umocniłahegemonięMacedoniiwGrecji.PośmierciAleksandraWielkie-
goipodzialejegoimperiumpowstałokilkaodrębnychpaństwhellenistycznych:Egipt
podrządamiPtolemeuszów(do30p.n.e.),SyriapodrządamiSeleucydów(do63
p.n.e.),MacedoniapodrządamiAntygonidów(do148p.n.e.),Pergamonpodrządami
Attalidów(do133p.n.e.).Państwagreckieskupiłysięwdwuzwiązkach:Etolskim
iAchajskim.Obazwiązkibrałyudziałwwojnachmacedońsko-rzymskichtoczących
sięzprzerwamiwlatach215–146p.n.e.(czterywojnymacedońskie).W146r.p.n.e.
RzymianiezburzyliKoryntirozwiązaliobazwiązkimiastgreckich.Grecjadostałasię
wsferęwpływówrzymskich,zachowałajednakswojąodrębnośćkulturalną.Politycz-
nieuzależnionaodRzymu,w27r.p.n.e.,zapanowaniaAugusta,Grecjastałasięfor-
malnieprowincjąrzymskąjakoAchaja.
JednakjakokrajpodbityGrecja,jakbardzotrafnieokreśliłHoracy,Ddzikichzwy-
cięzcówpodbija;chłopskiemuLacjumdajesztukę”.Nastąpiłaszybka,choćobejmują-
catylkowykształconewarstwyspołeczeństwarzymskiego,hellenizacja.Językgrecki
stałsięjęzykiemwyższychwarstwinteligencji.Pozostałteżjęzykiemurzędowymwe
wschodniejczęścicesarstwapojegorozpadziew395r.n.e.naczęśćzachodnią
iwschodnią.
JęzykgreckiikulturagreckaprzetrwaływchrześcijańskimCesarstwieBizantyj-
skim,któregoistnienieprzerwałwpołowieXVw.podbójturecki.W1453r.przesta-
łoistniećBizancjum,alejegotradycje,kulturaijęzykmiałynieprzerwanywpływna
rozwójduchowynarodóweuropejskich.Bizancjumocaliłodawnąspuściznęantyczną
iprzekazałojąmłodymnarodomEuropy.
Grecy,jakpowyżejpowiedziano,niestworzylijednegodużegopaństwa,alecały
szeregpaństw-miast.Podobniebyłozjęzykiem.Należącadorodzinyjęzykówindoeu-
ropejskichgrekadzieliłasięnadialekty,którymimówiłyposzczególneplemiona.Do
najbardziejznanychdialektównależą:doryckie(ichzasięgto:Sparta,Korynt,Rodos,
miastadoryckienaSycylii),eolskie(Beocja,wyspaLesbos,miastaeolskiewAzji
Mniejszej),jońskie(wAzjiMniejszej)wrazznarzeczemattyckim.Ustaliłsięzwyczaj,
żekażdygatunekliterackibyłuprawianywtymdialekcie,wjakimpojawiłsięwpi-
śmiennictwiegreckimporazpierwszy.Naprzykładwhistoriografiistworzonejprzez
Jonówużywano(bezwzględunapochodzenieautora)dialektujońskiego.
ZnaczenieAtenwV–IVw.p.n.e.spowodowałouznanienarzeczaattyckiegozaje-
denzgłównychjęzykówliterackich.PrzemieszanienatomiastludówzaAleksandra
Wielkiegodoprowadziłodopowstaniajęzykapowszechnego(koiné)opartegonaele-
mentachdialektówjońsko-attyckich.
WIIw.n.e.stałsięmodnytzw.attycyzm,nakazującyużywaniewdziełachliterac-
kichdialektuattyckiegostosowanegowpiśmiennictwieViIVw.p.n.e.Grekaliteracka
różniłasięwięcodmowypotocznej.
Wokresieegejskimistniałyjużtrzyrodzajepisma:hieroglificzne(zpierwszejpo-
łowyIItysiącleciap.n.e.)orazdwalinearne–pismoA(wiekXVII–XIVp.n.e.)ipismo
B(wiekXIV–XIIIp.n.e.).W1953r.udałosięodczytaćpismolinearneB.Dokonali
tegouczeniangielscyM.VentrisiJ.Chadwick,którzyudowodnili,żejesttopismo
sylabiczne.Poszczególneznakioznaczająwnimsylaby.Pismozostałoprzejętezjakie-
