Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Historiapaństwbałtyckich
LitewskiegowramachRzeczypospolitejObojgaNarodówprzybierawśród
LitwinówformydośćdlaPolakówszokujące.Litewskiprzewodnik
oprowadzającydziśpoWilnienaogółpomijafakt,żemiastotoprzez
kilkasetlatstanowiłosilnyośrodekkulturypolskiej.Nazwiskalitewskich
Polakówzapisywanesąurzędowowformielitewskiej.
EstończycyiŁotyszeniestworzyliprzedXXwiekiemwłasnejpań-
stwowości.MieszkającenaterenieobecnejEstoniiiŁotwyplemionaEstów,
Liwów,Kurów,ŁatgalówczyZelów,mówiącedialektamibałtyckimiiugro-
fińskimi,zostałypodbitewwiekachXIIIiXIV
,wtrakcieswoistych
północnychwyprawkrzyżowych,wktórychgłównąrolęodgrywalinie-
mieccyrycerzezakonukawalerówmieczowychorazwojskaduńskie
iszwedzkie.Chrystianizowanistopniowopoddanizakonuimisyjnego
biskupstwawRydzeprzekształcalisięwwarstwęchłopską,utrzymującą
ludowetradycjedawnychplemion,natomiastarystokracjaplemiennaalbo
wyginęła,albouległagermanizacji.Warstwęwyższąstanowilibowiem
rycerzeniemieccy.Sytuacjitejniezmieniłyzasadniczoaniwojnymiędzy
RzecząpospolitąObojgaNarodówiMoskwąodominacjęnatymterenie,ani
sekularyzacjazakonukawalerówmieczowych.WyjątkiembyłyInflanty
-częśćRzeczypospolitej,gdzieprzeważałakatolickaszlachtapolskalub
spolonizowana.Wksięstwiekurlandzkim,którebyłoprzezjakiśczas
lennemRzeczypospolitej,nadaldominowałaszlachtaniemiecka.Stanutego
niezmieniłotakżewprowadzenienaterenieobecnejEstoniiiŁotwyrządów
rosyjskichpozwycięskiejwojniepółnocnejnapoczątkuXVIIIwieku.Po
trzecimrozbiorzeRzeczypospolitejcałyobszardzisiejszychpaństwbałtyc-
kichznalazłsiępodrządamicarów.Buntującysięczęstochłopiestońscy
iłotewscybylipoddanymiszlachtyniemieckiejipaństwarosyjskiego.
Sytuacjazaczęłasięzmieniaćpouwłaszczeniu,gdyuwolnieniodciężarów
feudalnychchłopizaczęlirozwijaćnowoczesnepoczucienarodowe.Sporą
rolęwtymodrodzeniuodegrałykościołychrześcijańskie:katolickinaLitwie
orazprotestanckiewEstoniiinaŁotwie.
WsprzyjającejkoniunkturzemiędzynarodowejpoIwojnieświatowej
wszystkietrzynarodybałtyckieutworzyływłasnepaństwa.Przeszłyone
podobnądrogęoddemokracjiparlamentarnejdonarodowejdyktatury,ale
w1939rokupadłyofiarąpaktuRibbentrop-Mołotow-niemiecko-sowieckiej
zmowywsprawiepodziałustrefwpływów.Bezprawnaaneksjapaństw
bałtyckichprzezZSRSwlecie1940rokuorazbarbarzyńskapolitykasowiec-
kaspowodowały,żewkroczeniewojskniemieckichrokpóźniejprzyjęte
zostałoprzezEstończyków,ŁotyszyiLitwinówzpewnąulgą.Mimorozcza-
rowań,jakieprzyniosłaokupacjaniemiecka,gdyw1944rokukontrofen-
sywasowieckazagroziłapowrotemrządówMoskwy,wieluEstończyków,
ŁotyszyiLitwinówwstąpiłodoformacjizorganizowanychprzezNiemców,
x
