Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Historiapaństwbałtyckich
Obszardzisiejszychpaństwbałtyckichmożnapodzielićnatrzystrefy
geograficzne:zachodnieterenyprzybrzeżne,żyzneziemiewczęściśrod-
kowej,najlepszejdlauprawyroli,orazrejonwschodnizprzewagąjezior,
bagienilasów.Wschódizachódorazpółnocipołudniecałegotegoteryto-
riumcechująsporeróżniceklimatyczne.Państwabałtyckieleżąbowiem
wstrefieprzejściowejmiędzyklimatemmorskimakontynentalnym;inna
jestwięcwysokośćopadówatmosferycznychitemperaturynazachodnim
wybrzeżuołagodniejszymklimacie,innawgłębilądu,nawschodzie,
ocieplejszychlatachichłodniejszychzimach.OkreswegetacjinaLitwietrwa
trzytygodniedłużejniżwEstonii,ponieważnapołudniulatojestdłuższe1.
Lądzajmowanydziśprzezpaństwabałtyckiezacząłsięwyłaniaćokoło
14tysięcylatp.n.e.,podkoniecostatniejepokilodowej.Ustępującylądolód
skandynawskikształtowałcharakterystycznytutejszykrajobrazzniezliczo-
nymijeziorami,atopniejącapowłokastworzyłaBałtyckieJezioroLodowe,
poprzednikaMorzaBałtyckiego.PółnocnaEstoniawynurzyłasięspodlodu
dopierookoło11tysięcylatp.n.e.;jejzachodniewybrzeżeukazywałosięnad
powierzchniąmorzastopniowoprzeznastępnetysiąclecia.Wmiaręjak
ocieplałsięklimat,pojawiałysięrośliny,apotemzwierzęta.Pierwsiludzie
zapuścilisięwlitewskątundręwpościguzareniferamipodkoniecpaleolitu
(starszejepokikamienia),około11tysięcylatp.n.e.Byłytoniewielkiegrupy
wędrownychmyśliwych,którzyzakładalisezonoweobozowiskanadbrze-
gamirzekijezior.Zpołudniaprzynieślizesobąkulturęświderską;zzachodu
-magdaleńsko-ahrensburską.Różniłjesposóbobróbkikrzemienia,zktó-
regorobionobrońinarzędzia2.
Naprzełomiepaleolituimezolitudoszłodokolejnychgwałtownych
zmiangeologicznychiklimatycznych.BałtyckieJezioroLodoweprzelałosię
przezterenydzisiejszejSzwecjidooceanuiopadłodopoziomumorza
(około25metrówwdół),tworząckrótkotrwałeMorzeYoldiowe.Wypię-
trzającysięlądSkandynawiirychłoodciąłjeodoceanu;takokoło
9tysięcylatp.n.e.powstałoJezioroAncylusowe.Kiedyjednakpoziomwód
woceaniesiępodniósł,słonawodaprzelałas
ięprzezW
ielkiBełt(Dania)ina
nowopołączyłagozJeziorem.TakpowstałoMorzeLitorynowe,któreosta-
tecznieprzybrałokształtzbliżonydodzisiejszegoBałtyku.Zmianomtym
towarzyszyłoocieplenieklimatuodpreborealnegodoatlantyckiego.Pod
koniecmezolitu,czyliokoło5tysięcylatp.n.e.,pookresiedominacjidrzew
iglastychpojawiłysiędrzewaliściaste.Byłtonajcieplejszyokreswdziejach
1V.Lang,Baltimaadepronksi-jarauaaeg,TartuÜlikooliKirjastus,Tartu2007,s.13.
2E.Griciuviene
.
(red.),PrehistoricLithuania:ArchaeologyExpositionGuide,Lietuvos
nacionalinismuziejus,Vilnius2000,s.22.
2
