Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
OstatnipoganieEuropy
Szybciej,bowciąguzaledwietrzystulat,dokonałosiękolejneprzejście
-odnarzędzizbrązudowyrobówzżelaza.Wytwarzanieżelazaokazałosię
łatwiejsze,aniezbędnądotegorudęwydobywanozmiejscowychtorfowisk.
Wytapianiebrązuwymagałowiększychobronnychosadiutrzymywania
siecikontaktówhandlowych,którychwznacznymstopniuzaniechano,gdy
okazałosię,żeprodukcjażelazamożliwajestwłaściwiewszędzie9.Nowych
terenówpotrzebowałoteżrolnictwo,opartenagospodarceżarowej,ato
przyczyniłosiędorozproszeniawiększychwspólnot.Wgłębilądunastąpiło
przesunięciezwybrzeżydużychakwenównaziemiebardziejsprzyjające
uprawieroli.Dziękiużyciużelaznychnarzędzi:lemiesza,motyki,sierpa
ikosy,wzrosłyplony,możliweokazałosiętakżekarczowanielasów-dotej
poryzbyttrudne-irozszerzanieobszarówuprawnych.Stopnioweprze-
chodzenieodmyślistwa,rybołówstwaizbieractwa,jakopodstawyutrzy-
mania,doosadnictwaopartegonasystemiepojedynczychgospodarstw
zakończyłosięnapoczątkuwczesnejepokiżelaza(500r.p.n.e.-450r.n.e.)10.
Rozwójgospodarkirolnejprzyczyniłsiędowzrostuliczbyludności,czemu
sprzyjał-jakwielenatowskazuje-okrespokojuwtymregionie11.
Społeczeństwaprehistoryczne
Dowodemstratyfikacjispołecznej,jakaustaliłasięnapoczątkuepoki
żelaza,sąwyraźneróżnicewzwyczajachzwiązanychzpochówkiem.Człon-
kowiewyższejwarstwy,mieszkającywnajwiększymgospodarstwie
wosadziealbogrodzie,grzebanibyliwgrobachkamiennychizaopatrywani
wważneprzedmioty.Grobyzwykłychrolnikówwyposażanodużoskrom-
niej.Najbiedniejszych,zapewneludzizależnychoddużychgospodarstw,
składanowgrobachziemnychalbopoprostu-naziemi,wwyznaczonych
dotegomiejscach12.
Wrzymskiejepoceżelaza(50-450r.n.e.)wEstoniiinapółnocyŁotwy
zmarłychchowanowgrobachnaziemnychtyputarand13,anaLitwie
iŁotwiepołudniowejwkamiennychkurhanach.NapoczątkuVIIIwiekuna
całejLitwierozpowszechniłsięnowyzwyczajgrzebalny,któryrychłodotarł
9V.Lang,TheBronzeandEarlyIronAgesinEstonia,TartuÜlikooliKirjastus,Tartu2007,
s.146.
10Ibidem,s.267
11Zgodniezpowszechniestosowanąperiodyzacjąepokężelazawpaństwachbałtyckich
dzielisięna:wczesną(500p.n.e.-450n.e.),środkową(450-800n.e.)ipóźną(800-1200n.e.).
12V.Lang,TheBronzeandEarlyIronAgesinEstonia,op.cit.,s.265.
13Prostokątnegrobykomorowe,wypełnionemniejszymikamieniami.
5
