Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Historiapodlaskichsmaków
TaższarańczanaDaniłowieiŁapachjarzynęzjadłaiinnychparafach.Zbożejarejakotopłońskiej.Któratoszarańcza,in
anno1749,zikryporodziłasię.Ineademannożytawpolusrzednimijarzynę,azjadszyzbożewpolu,topieszeprzyszedszy
domiasta,bojeszczeniemogłalatać,niemającskrzydełnależytychdolatania,nacinęnawarzywie,kapustę,konopie,zboża,
siew,naplacachiogrodachwyjadła,potemdoroszszy,mediisAugusti,kuTykocinowipoleciała.ItakzłaskiBożejprzepadła,
szkodywielkieprzezdwielecienarobiwszy”26.
Żebybyłoweselej,szarańczamiałateżswojedrugieżywnościoweoblicze,któredawniejpotrafływykorzy-
staćkulturykrajówBliskiegoWschodu.KrzysztofZawiszawswoichpamiętnikachpisze:„RokuPańskiego1690,
naRusiiwwielkièmksięstwielitewskim,takżemiejscamiwPolsce,zjawiłasięszarańcza,takżepolawszystkieokrywała.
Szkodziłazbożuróżnemu,łąkom,ależywiołomżadnymszkodyniebyło,iowszemtąższarańcząpasłosiębydło,psykury,
gęsii.t.d.,zbytecznietyjąc.Nawetświnieiwieprzedziczałypolasachustawiczniebawiącsięanieidącdodomów,inieda-
jącsięzapędzaćdochlewów”27.Wkuchniżydowskiejdiaspory,którazamieszkiwałaterenyPółwyspuArabskiego,
znajdujemyliczneprzepisynapotrawyzszarańczy.Natomiastplemionaarabskieodpokoleńopadszarańczyna
pustynitraktująjakodobrodziejstwo.Skwapliwezbierająisusząowadynazapas.
Kolejnąprzyczynągłodubyłyepidemiezwaneteżmorowympowietrzem:„Nadomiarklęskigłodowejwybuchła
choleraizostałarozwleczonazarazaprawiepocałymkraju,lecznajbardziejprzyjęłasięwokolicachdotkniętychgłodem”28.
Ludziestojącynagranicyśmiercigłodowejczasamidopuszczalisięnawetkanibalizmu.NaPodlasiunieod-
notowanotakichskrajności,natomiastwykorzystywanokażdąmożliwośćpozyskaniapożywienia,zjadając
zarażonemięso:„Całemiwsiamichlebaniepieczono,ajeżeliznalazłsięwewsizamożniejszyszlachcic,żepiekłchleb,
todomąkimieszałpopiółlubtartąkorębrzozową.Ludziepuchlizgłodu,żywilisięróżnymibetkami,szczególniej
opieńkami,któremicędrzynystudzienobrastałynocamibardzoobficie.Skutkiemmokradziunasokropniezdychały
owcenamotylicę.Zupadłychzdejmowałosięskóry,amięsozakopywałosięwdoły.Otóżnocamigłodnidobywali
padlinęijedlizgłodu”29.
Równiedotkliwebyłystratypowodowaneprzemarszamioddziałówwojskowychikontrybucjami.Policznych
wtedywojnachiwojenkachpozostawałyoddziaływojskowe,którenieopłacone,odbijałyswojestratynaokolicz-
nejludności.Wroku1627król„(…)skierowałuniwersałydopozostającychpodsamozwańczymichorągwiamiżołnierzy,
którymnakazałzwinąćwspomnianechorągwieizaprzestaćpustoszeniadóbrwwojewództwiepodlaskim”30.KrzysztofRa-
dziwiłłPiorunwydał10VII1598rokuuniwersaładresowanydoTatarówzobowiązującyichdopełnieniasłużby
wojskowej,jednocześnienakazującyimstawieniesięwGrodnieiposkromienieswawolnychludzi.Szczególniedo-
kuczliwabyłabandaniejakiegoBrzózki,którydowiedziawszysięoskrzyknięciuprzezhetmanaTatarów,czmych-
nąłdoBrańskanastronęKorony,gdzieniesięgałajurysdykcjalitewska.StefanCzarnieckiwroku1663rokuwydał
miastuTykocinlistochronny„odprzechodówwojskRzeczpospolitej”31.Naniewielesiętozdało.Jednaknietylko
okreswojennejzamatuchy,byłpowodemdogwałtuirabunku.Jaksięwkrótceprzekonamy,takżeokrespokoju
dawałszlachcieiwojskowympoledopopisu.
Głównymtrendemdietyokresówgłodowychbyłoogra-
niczaniejakościpożywienianarzeczjegoobjętości,poprzez
dodanieniestrawnychdodatkówjakbuczynaiżołędzieczy
dzikierośliny,którejeślijużjadano,towbardzoograniczo-
nymzakresie.
Głodowychlebwypiekanozmieszankimąki,kory
drzewnej,mielonychżołędzi,słomy,czasemnawetzgliny.
Domąkiżarnowejzmieszanejzniewielkąilościążyta,
jęczmieniaigrochu,dosypywanouprażonegoizmie-
lonegoigliwiasosnowego.Ztakiejmieszaninywypieka-
nochlebipodpłomyki.Próbowanoteżwypiekaćchleb
zmąki,otrzymywanejzsamegoigliwia,alemimogłodu,
niekażdymógłtakichlebjeść.Najbardziejrozpowszech-
niony,szczególniewnieurodzajnelata,byłtzw.chleb
zplew,przygotowywanyzprzesianychplewgryki,owsalub
żytazniewielkimdodatkiemmąki.Zdarzałosię,żechleb
pieczonozżołędzi,kory,szczawiuilebiody.Mawiano:
Jeszczeniebieda,gdywchlebielebioda–wtedybieda,gdychleba
Chlebrazowynazakwasie.WypiekanywSuszczymBorkuupana
niema.
WładysławaGryki
26Ibidem
27ZawiszaKrzysztofStanisław,PamiętnikiKrzysztofaZawiszyWojewodyMińskiego(1666–1721),wydawcaJulianBartoszewicz,1862
28BorzymJulian,Pamiętnikpodlaskiegoszlachcica,OfcynaWydawniczaStopka,Łomża2009
29Ibidem
30Za;JózefMaroszek,Dziejewojewództwapodlaskiegodo1795roku,WydawnictwoUniwersytetuwBiałymstoku,Białystok2013
31Ibidem
12
