Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dotejjegoocenymusipójśćnaindywidualnyrachunekczytelnika,czy
teżrecenzenta.
Awięcostateczniejakwypadnieodpowiedźnapytanie:czemuna-
leżyprzypisaćutworzeniesięwkrajudawnychpogańskichPrusaków
potwornejnaroślipolitycznej,któraspowodowałagłębokosięgające
schorzeniawżyciupolitycznymnietylkosąsiedniejPolski,lecztakże
Europyiświata?Coturozstrzygało:określone,wdanejepocehistorycznej
działającewzględynaturymaterialnej,czyteżmożejeszczecośinnego?
Autorwyraźniepisze,że„Zakonwłączyłsiędowielkiegonaporu
niemczyznynaBałtyk,któryzarysowałsięwkońcuXIIwieku,zchwilą
podbojuziemSłowianzachodnich”orazopisujebałtyckąpolitykękrzy-
żaków,która„odnosisięwsposóbszczególniejszydopewnychczęści
wybrzeża,któreposiadająwielkieznaczeniedlażyciagospodarczego”
.
Mamywięcnaszkicowanąogólnątendencję,wynikającązczynników
naturymaterialnej,zdążnościstosunkowoprzeludnionychówczesnych
Niemiecdozdobyciaobszarówkolonizacyjnychorazmonopoluhand-
lowegonaBałtyku.Jednakżeistnienietejtendencjinietłumaczyjeszcze
samegofaktupowstaniawPrusachtakiegowłaśniepaństwaniemiec-
kiego,jakieznajądzieje.Niemcy-jakwiadomo-pchalisiędowielu
krajówEuropy.Dlaczegóżwięctutaj,wPrusach,zamiastosiedliocięża-
łychilubiącychpiwomieszczanniemieckich,zamiastnawetmiasthan-
zeatyckich,któregdzieniegdzieistniałyistraciłyznaczeniedziękiobo-
wiązującemuwichzwiązkowymustrojuliberumveto,powstałtwór
politycznyocechachwręczpotwornychiniemniejpotwornietrwałych?
Botrzebapamiętać,żeparcieNiemcównawschódniezawszezjedna-
kowąobjawiałosięsiłą.Np.odXIIIwiekudajesięzaobserwowaćzjawi-
skoemigracjizPrusnazachód.SłynnyniemieckiDrangnachOsten7
niekiedysłabnie.Tegosięjednakniedapowiedziećokrzyżacko-pruskiej
żądzypanowania.Onatrwanieprzerwanie.Jaktowyjaśnić?Ijakwyjaś-
nićtonieszczęsnezjawisko,żezamysłutworzeniapaństwakrzyżackiego
wPrusachzostałwogólezrealizowany,asamopaństwoprzetrwałopóź-
niejnajbardziejdlasiebieniepomyślnekoniunktury?Odpowiedzinato
pytanienależymoimzdaniemposzukaćprzedewszystkimwgrzeludz-
kichmózgówicharakterów,którezawszeiwszędzierozstrzygająotym,
wjakisiękształtprzyoblekąistniejącedziejowetendencje,czyli-na
dobryład-rozstrzygająoprzebiegudziejówludzkości.
7DrangnachOsten-„parcie(marsz)naWschód”
.
73
