Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
42
Historia
twórcynadaliformiegatunkowejwłasnepiętnokonstrukcyjneiartystyczne:
Plutarch-spójnośćnarracyjną,Swetoniusz-plastycznośćopowieściizwiązki
postacizotoczeniem.
Średniowieczezmieniłosposóbpodejściadoproblemuindywidualności,
ukazującbohaterajakoodzwierciedlenieideałuspołeczno-politycznegopo-
czątkowowpostaciachświętychKościołówchrześcijańskich,anastępnieod
XIw.wpostaciachrycerzaiwładcy.Przedstawienieokreślałomiejscekonkret-
nejpostaciwhierarchiispołecznejijejrolępolitycznąorazrodzajidealnego
typuaktywnościprzewidzianejdlaodpowiedniegostanuspołecznego.Uzyska-
nozgodnezówczesnąfilozofiąuniwersalizująceujęciepostaciorazmotywów
ichpostępowania.Wymiaraksjologicznyprzedstawionegowizerunku,odno-
szącysiędoceluisensużyciaczłowieka,byłzgóryokreślony.Wśredniowie-
czuwyłoniłasięnowacechakonstytutywnabiografii,czylizgodnośćwzorca
osobowegoiprzekazuonimzprawdamiwiary.Wśredniowiecznychżywotach
dominowałomoralizatorstwo-jedynazformalnychcechodziedziczonychpo
starożytności.
Renesansowebiografiepowróciłydocechstarożytnych,ztąróżnicą,żerozbu-
dowałycechyindywidualnepostacihistorycznychkosztemanalizycharakterolo-
gicznej.Epokabaroku,zwłaszczanagrunciepolskiegopiśmiennictwaotematyce
historycznej,obfitowaławujęciaocharakterzeautobiograficznym(pamiętniki).
Bohateramiizarazemtwórcamibylihetmaniiniżsirangądowódcywojskowi
orazszlachtauczestniczącawpospolitymruszeniu.Tentyppisarstwahistorycz-
negozyskałnapopularności,stającsięulubionąformąwypowiedziwieluosób
zwarstwyszlacheckiej,alepozostawałnieznanyinieopublikowanyażdopocząt-
kuXIXw.,kiedystałsięprzedmiotemlekturyizacząłodgrywaćrolęmateria-
łuwykorzystywanegoprzezpisarzyihistoryków.Impulsdopodjęciaakcjiwy-
dawniczejwyszedłzkręgówarystokracjipolskiej(Działyńscy,Raczyńscy)jako
formaprzypomnieniaiutrwaleniapotencjalnegoźródławiedzyoniepodległej
przeszłości.
Przełomwpodejściudobiografiihistorycznejnastąpiłwokresieoświecenia,
kiedyporzuconopragmatyzmjakocechękonstytutywnąinarzuconoobowią-
zekposzukiwaniaprawdyhistorycznejiodwoływaniasiędoświadectwróżne-
gotypu.WkońcuXVIIIw.powstająwyznacznikifachowegowarsztatubadaczy
przeszłościorazpierwszeseminariahistorycznenauniwersytetach,któreprzy-
czyniąsiędostopniowejprofesjonalizacjizawoduhistorykawXIXw.Biografisty-
kadługopozostawałanaperyferiachfachowychpismhistorycznych,będącdo
końcaXIXw.domenąwspólnąhistoriografii,historiisztukiiliteratury,które
niezależniewypracowywaływłasnepodejściadosposobuprzedstawianiapostaci
historycznych.WpołowieXIXw.nastąpiłopowiązaniebiografistykihistorycznej
zpsychologią,cospowodowałowprowadzeniedobiografiihistorycznejkoncep-
cjiheroistycznej:wwersjikonserwatywnejidemokratycznej.NapoczątkuXXw.
