Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Уступ
ВялікаеКнястваЛітоўскае(скарочанаяназва“Літва”,большпоўная–“ВялікаеКняства
Літоўскае,РускаеіЖамойцкаеііншых”[*])дзейнічаланаеўрапейскайпалітычнайарэне
амальпяцьзпаловайстагоддзяў–адвысокагасярэднявеччаданавейшагачасу(1248
–1795г.).
складнікідзяржавы,ачарговасцьіхпераліку–храналагічныпарадакдалучэннядаядра,цэнтральнайвобласці
дзяржавы–Літвы(складаласязНаваградчыны,Гарадзеншчыны,ВіленшчыныізаходняйчасткіМеншчыны):
Русі,г.зн.БеларускагаПадзвіння,Падняпроўя,Палесся–у13–14ст.,Жамойці–у15ст.Падакрэсленне
“Рускае”траплялітаксамаўкраінскіяземлі,далучаныяў14ст.
[*]Назва“ВялікаеКнястваЛітоўскае,РускаеіЖамойцкае”адлюстроўваетрыасноўныятэрытарыяльныя
Пасляліквідацыі–увынікупадзелаўканфедэрацыйнайРэчыПаспалітай–ВКЛ
незніклацалкамзміжнароднайпалітыкі.У19ст.неаднойчыстваралісяпраектыяго
адраджэння,некалькімадэрных1нацыянальныхдзяржаўунавейшычасвыводзілізяго
сваепачаткііабгрунтаваннетэрытарыяльныхпрэтэнзій.
СённяВКЛскладаеэпохуўгісторыінекалькіхнародаўізаймаеадметнаемесца
ўагульнаеўрапейскімдзеяпісанні.УбеларускайгістарычнайтрадыцыіВКЛвыступае
прадаўжальнікамдзяржаўнасціПолацкага,Тураўскагакнястваўіаднымзважнейшых
чыннікаўнацыянальнагабудаўніцтва.
Удоўгайіскладанайгісторыідзяржавы,багатайякнабуйныяперамогі,такіцяжкія
паразы,добравіднаяхраналагічнаяцэзура–1569г.Утымгодзебылапрынятая
ЛюблінскаяуніяВКЛзПольскімкаралеўствам,названаяпольскайгістарыяграфіяй
“рэальнай”,уадрозненнеадпапярэдніх“персанальных”уній.Гэтаяпадзеяаказалася
важнейшымрубяжомнетолькіўпалітычнайгісторыікраіны,алеіўяекультурным,
канфесійнымінацыянальнымжыцці.
ЛюблінскаяуніяпадзялілагісторыюВКЛнадвабуйныяперыяды:
1.ВКЛ–незалежнаядзяржава(сярэдзіна13–сярэдзіна16ст.).Нараджэнне,
умацаванне,уладкаваннеўстроюгаспадарства.Перыядсамастойнасці.
2.ВКЛускладзеРэчыПаспалітай(сярэдзіна16–18ст.).Канфедэрацыя
зПольшчай,нарастаннепольскагапалітычнагаікультурнагаўплыву.“Пагоняўцені
белагаарла”.
Удалюблінскі“самастойны”перыяджыццяВКЛадбываласянараджэнне,сталенне
іросквітдзяржавы.Пааналогіізчалавечымжыццёмтобылічасы“дзяцінства”,
“маладосці”і“сталасці”.ПасляЛюблінскагаактупачаласядоўгая“старасць”,уякойужо
нездаралісяімклівыяўздымы,азаставаласятолькіпадтрыманнеранейшагаладу
іпавольнае,аленяўхільнаезгасанне.
Названырубеж,якілюбаяхраналагічнаяцэзура,дастатковаўмоўны,боновыяз’явы
ітэндэнцыіўгісторыірэдкапраяўляюццазнянацку,найчасцейянывыводзяцца
зпапярэдніхэпохаў.Умоўнасцідадаеяшчэаднаакалічнасць–перыядыпалітычнага
жыццяВКЛнецалкамсупадалізэканамічныміідэмаграфічныміцыкламі,якіямелібольш
універсальныагульнаеўрапейскіхарактар.Напрыклад,упершайпалове16ст.дзяржава
перажываласур’ёзныкрызіс,выкліканымаскоўскімівойнамі(штоізмусілаяедауніі
зПольшчай),агаспадаркаікультураўтойсамычасбылінаўздыме(якіпаўсёйЕўропе).
***
Гэтаяпраца–часткабольшайсінтэзыпалітычнайгісторыіВКЛ,янаахопліваепрамежак
часуадузнікненнядзяржавыдапачаткуяетэрытарыяльнагароступрывялікіхкнязях
ВіценііГедыміне.Тэкстстворанынаасновевывучэння,галоўнымчынам,апублікаваных
пісьмовыхкрыніц,атаксамаспецыяльныхпрац,прысвечаныхасобнымаспектамтэмы.
УБеларусіўапошніядзесяцігоддзіназіраеццаростцікавасцідагісторыіВКЛіпопыту
наадпаведнуюлітаратуру.Нажаль,папрычынемаладосцііслабасціпрафесійнага
асяродкудаследчыкаўВКЛгэтыпопытзадавальняеццанетвораміспецыялістаў-
гісторыкаў,апапулярнайлітаратурай,частастворанайнаасновепадыходаўіпрыёмаў,
далёкіхадакадэмічных.
Найбольшгрунтоўнайсінтэзнайпрацайакадэмічнагахарактаруз’яўляеццадругітом
