Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
EWASOLSKA
storycyniezgodząsięzpostulatem,iżfltrzebabyprzywołaćcałąhi-
storięświata,abywyjaśnićtęjednąchwilę”14?Azatemizestwierdze-
niem,iżfljakniezbędnajestdlanaukiwyobraźnia,widaćjużnaetapie
ustalaniafaktów.To,jakifakthistorycznywynikazokreślonegoźródła,
poddanegohistorycznemubadaniu,jestkwestiąinteligentnegoprzypusz-
czenia[ś].Początkowojednakkażdahipotezajestproduktemfantazji”150
Czyniestwierdząwreszciesami,żeflpodobniejakrozumienieprocesów
isytuacjidecyzyjnych,takistwierdzenieorazhierarchizacjaprzyczyn
skazanesąna«historięgdybań»”16?Czypotemniedostrzegą,żeumiesz-
czeniehistoriialternatywnejwobrębiedyskursunaukowegouwydatnia
to,iżdziejopisarstwojestjakworkinprogresswrozszerzaniuobrazurze-
czywistości;obwarowanymprocedurami,alejednakkonstruowaniem
możliwychświatówwposzukiwaniuzależnościprzyczynowych17?
Jeżelidostateczną(choćpewnieniewystarczającą)rekomendacją
względempowyższychroztrząsańbyłobydictumAbelarda18,iżfl[n]aj-
ważniejszymkluczemdoprzybytkumądrościjestciągłe,toznaczyczę-
stestawianiepytań”,tobyćmożeudałobysięprzeforsowaćsłuszność
odniesieniadotezyTadeuszaKantora,iższtukaniejestnaśladowaniem
rzeczywistości,aleodpowiedziąnarzeczywistość.Dziejopisarstwowszak-
że,przyklasnąrzecznicyalternatywnościwzględemdominantymode-
luporankowskiego,jestformąsztukiinieprzypadkiemdziedzinęnauk
skupionąnaprzekaziepiśmienniczymokreślonoswegoczasumianem
Arts.Zarazemjednakflukazywaćzwierciadłonaturze,cnociejejodbicie,
pyszejejobraz,akażdemuwiekowiwizerunekwiernyiślad,jakipotom-
14Tamże,s.14.
15Tamże,s.74.
16Tamże,s.23.
17Wtymmiejscuwypadaprzedstawićargumentnarzeczistotnejrolitrybukontrfak-
tycznegowteoriiprzyczynowości.PunktemwyjściajestINUS(warunek)[aninsufcient
butnon-redundantpartofanunnecessarybutsufcientcondition],któryokreślaniezbędną,
aleniewystarczającączęśćwarunkuwystarczającego,leczniekoniecznegodlazaistniałych
zjawisk.Jegofunkcjateoriopoznawczapoleganadodaniudokontrfaktycznejdefinicji
J.-L.Mackiego(zawartejwpytaniu:flGdybyniebyłox,czymimotowystąpiłobyy?”)po-
jęciaflpolaprzyczynowego”,wktórymniewszystkonależytraktowaćjakoprzyczynę.
Otopierwszezdarzenieztegopola,któreuznanezostajezawarunekwystarczający,gdy
razemzinnymielementamispowodujeinnezdarzenie.Jednakelementytesamodzielnie
okazująsięniewystarczające,abyowozdarzeniespowodować,gdyżrówniedobrzemo-
głobyonobyćwywołaneprzezinneczynniki.Wtensposóbpierwszegozdarzenianie
trzebauznawaćzawarunekwystarczający.Zob.hasło:Inuswarunek,[w:]P.Prechtl,Leksy-
konpojęćflozofianalitycznej,przeł.J.Bremer,Kraków2009.
18Abelard,TakiNie,[w:]Rozprawy,przeł.L.Joachimowicz,Warszawa2001,s.286.
