Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
formgrzecznościowychwpolszczyźnieniezostałozauważone.Dostrzegalijejednak
iobjaśnialiichużycia,jakdotąd,niegramatycy,aleprzedewszystkimleksykografowie.
Terminformagrzecznościowaczyzwrotgrzecznościowyjestnp.stosowanywsłow-
nikachjęzykapolskiego,wydanychpodredakcjąW.DoroszewskiegoorazM.Szym-
czaka,przyhasłachpan,pani,państwoiinnych.Trudnowszakżezrozumieć,
dlaczegowhaślepanwsłownikuopracowanymprzezM.Szymczakaniemaani
jednegoprzykładuzdaniaztąformąużytąjakojegozaimkowypodmiotwfunkcji
drugiejosoby,coprzecieżdlaczytelnikaposzukującegoregułużyciaformy
grzecznościowejjestabsolutniekonieczne
5
.WsłownikupodredakcjąW.Doroszew-
skiegonatomiastsposób,wjakiużycieformypanzostałozilustrowaneprzykładami,
ujawniasporekłopotyinterpretacyjne,jakietaformasprawiałaautoromdefinicji
leksykalnych.Zaimekpanjesttutraktowanytradycyjniejakorzeczownikiwdefinicji
pomieszanyztytułemgrzecznościowymdodawanymdoimionwłasnychczytytułów
zawodowych.Przykładyzdaniowewhaślepanrozpoczynająsięodużyćtrzecio-
osobowychzformąpandozorca,przytoczonazaśdopierowdrugiejkolejnościforma
drugoosobowajestpołączonazformąwołacza:drogipanie,gdybypanwiedział...
Rozróżnieniedwóchhonoryfikatywnychpostacizaimkawhaślewysformułowanetu
zostałojakoopozycjazaimkaosobowegoskierowanegodopojedynczejosoby,
używanegozewzględówzwyczajowychwniektórychśrodowiskachizaimkaosobowego
skierowanegodowieluosób,cozkoleizwracauwagęnaniezwyklesubtelnyunik
wstosunkudozagadnieniadrażliwegozewzględówpolitycznych.Wtensposób
jednakhonoryfikatywnyaspektzróżnicowaniaznakówjęzykowychzostałtucałkowicie
pominięty.
Formypan,pani,państwobyłyrównieżomawianewpodręcznikachjęzyka
polskiegodlacudzoziemców,np.wTeachyourselfPolish(Corbridge-Patkaniowska
1960;11–12);pominąćichzresztąniesposób,gdyżposługiwaniesięjęzykiem
polskimbezznajomościtychformniejestwogólemożliwe.Prawienigdziejednak
niesąonetraktowanejakoproblemsystemufleksyjnegopolszczyzny
6
.
Interesującejestteżito,żewjęzykoznawstwieslawistycznymzagadnienie
honoryfikatywnościtakżeniedoczekałosięgłębszychanaliz,aprzecieżpodtym
zakresu,zostałauwzględniona,natomiastkategoriahonoryfikatywności,owieleszerszaprzecieżiregularna
fleksyjnie,nie.
5
Wspomnianytufragmenthasłabrzminastępująco:„formagrzecznościowaużywanaprzyzwracaniu
siędomężczyzny,zktórymsięniepozostajewstosunkachrodzinnych,zażyłych,poufałych(zwykleprzy
imieniu,nazwisku,tytuleurzędowymczyzawodowym):PANKOWALSKI,PANSTANISŁAW,PROSZĘPANA,
DROGIPANIE,PANIEPROFESORZE,PANIEDYREKTORZE,PANIEINŻYNIERZE,PANDOKTORPRZYSZEDŁ”.Widać
wyraźnie,żezaimkowafunkcjawyrazupanzostałatucałkowicieprzemilczana,podanewhaśleprzykłady
zaśuwzględniająjedyniejegofunkcjęadresatywnąwwołaczuiużyciewfunkcjitytułuhonoryfikatywnego.
6
Wartozwrócićuwagęnafakt,żewpodręcznikuTeachyourselfPolishformyhonoryfikatywnepan,
pani,państwowprowadzanesąjużwdrugiejlekcjikursu,gdyżautorkadobrzezdajesobiesprawęzich
praktycznejważnościwobrębiepodstawowychformjęzykowych.Formytepotraktowanezostały
wprawdziejakorzeczowniki,niemniejjednakangielskizwrotdrugoosobowyyouhavezostałzilustrowany
wpodręcznikuprawiekompletnymzestawempolskichodpowiedników:tymasz,wymacie,panma,pani
ma,panowiemają,paniemają,państwomają.
9
