Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
asłuchaczem.Askorokażdaopozycjawobrębieznakówjęzyka,obejmującaich
kształtifunkcję,powinnabyćuwzględnionawopisiejegosystemu,postulatten
woczywistysposóbodnosisiętakżedozjawiskhonoryfikatywności.
Zjawiskate,przedstawianeunasdotychczasprzedewszystkimjakoproblemy
zdziedzinyleksykologii,stylistykiczypoprawnościjęzykowej,mająprzecieżistotne
znaczeniedlaopisusamegosystemugramatycznegopolszczyzny,ajednakwłaśniewtej
dziedzinieichkonsekwentnepomijaniemożnazaobserwowaćnajłatwiej
1
.Wystarczy
bowiemwziąćdorękijakikolwiekpodręcznikgramatykipolskiej,byzobaczyć,że
wżadnymmiejscunieznajdziesięanipełnegoopisuzaimkówosobowych,anitym
bardziejkompletnegoparadygmatuosobowychformczasownika,niemówiącjuż
orozkaźniku.Wopisachsystemujęzykowegopolszczyznyprzyjętopoprostu,żenp.ze
znaczeniemdrugiejosobymamydoczynieniajedyniewpoufałychformach
orzeczeniowych,amianowiciewformachtrybuoznajmującegotypuidziesz,idziecie,
wformachrozkaźnikatypuczytaj,czytajcieorazwsamychzaimkachty,wy.Otym,że
zarównokategoriazaimkówosobowychwpolszczyźnie,jakinp.paradygmat
rozkaźnikapowinnybyćposzerzoneogrzecznepostacieczyniepoufałeformy
gramatyczne,niewspominasięwcale,mimoiżukazałysięprace,nielicznewprawdzie,
alewyraźniewskazującenaniewątpliwiezaimkowycharakterformpan,pani,państwo
igramatycznośćsamegozjawiskahonoryfikatywnościwjęzykupolskim
2
.Znakomita
większośćautorówzajmującychsięzjawiskamigrzecznościjęzykowejwydajesiędawać
wyrazprzekonaniu,iżogramatycegrzecznościniemożnawpolszczyźniemówić.
Tęrażącąwdzisiejszejdobienieobecnośćgramatycznychformgrzecznościowych
wgramatycepolskiejnajwyraźniejzaobserwowaćmożnawGramatycewspółczesnego
językapolskiego(Grzegorczykowaetal.1984,1998),wktórejinformacjinatentemat
nieznajdziesięwżadnejczęści
3
.Jedyniewniektórychnowszychopracowaniach
gramatykipolskiejostatniozaczęłysiępojawiaćelementykategoriihonoryfikatywności
uwzględnianewopisiewsposóbfragmentaryczny,alejużzauważalny,nieodnoszący
sięjednakwżadnejniemalmierzedoproblematykiparadygmatówfleksyjnych,które
przecieżnależałobyobecniejużzdecydowaniezmodyfikować(por.M.Bańko2002;
75,92,160)
4
.Wszystko,oczymtumówimy,nieznaczywcale,żesamowystępowanie
1
Jakoproblemstylistycznytraktujątezjawiskam.in.S.GrabiasiT.Skubalanka(1979),posługując
sięwopisieterminemstylgrzecznościowy.
2
DopractychnależąartykułG.Stone’a(Stone1981)orazartykułyautoraniniejszejksiążki(np.
Huszcza1980,1981,2000),wktórychterminhonoryfikatywnośćzostałzaproponowanyjakookreślenie
odrębnejwpolszczyźniekategoriigramatycznej,krzyżującejsięzkategoriąosoby.Zaimkiem,chociaż
wcudzysłowie,nazywateżwyrazpanK.Pisarkowa(1979;6–8),mającnamyślijegofunkcję
trzecioosobową,natomiastużyciatejformywodniesieniudoodbiorcywypowiedzizaliczadozaimkowych
substytutówdrugiejosoby.Z.Topolińska(1967)zaśpiszewswoimartykuleokategoriiosoby
wpolszczyźnie,żewyrazypan,panimająwartośćzaimkówosemantycedrugiej,aokongruencjitrzeciej
osoby.
3
Uwagataodnosisięwzasadziedowszystkichostatniowydanychpodręcznikówgramatyki
polskiej,wtymnawetdopodwielomawzględaminowatorskiegoopracowaniaHenrykaWróbla(2001).
4
BardzocharakterystycznyfragmentaryzmmożnazauważyćwtymwzględziewłaśniewksiążceM.
Bańki,gdziedeprecjatywnośćjakokategoriarzeczownikówosobowych,mimojejograniczonegoznacznie
8
