Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI
przyczyniłasięwprostdoupadkuojczyzny.Dziewiętnastowiecznyuczonyłączył
wswoimdzieleideepozytywistycznegoscjentyzmu,szczególniebyłzafascyno-
wanymyślicielamiangielskimi-HerbertemSpenceremiTomaszemBucklem,
zkoncepcjamikrakowskiejszkołyhistorycznej.HistorykupatrywałwJoachimie
Lelewelukontynuatorateologicznejkoncepcjidziejównarodowychwyrażonej
przezMajchrowicza18.
TwórczościąMajchrowiczajeszczeprzedpierwsząwojnąświatowązaintere-
sowałsiętakżewybitnypolskifilozofniemieckiegopochodzeniaHenrykStru-
ve19,którywrozprawieHistoryafilozofiiwPolscenatleogólnegorozwojużycia
umysłowego(1900)poświęciłniecomiejscaosiemnastowiecznemupisarzowi.
Widziałwnimprekursoratychmyślicieli,którzynwswychhistoriozoficznych
poglądachprzypisująbądźsłowiańszczyźnie,bądźwszczególnościnarodowipol-
skiemuwyjątkowestanowiskowdziejach”20.MajchrowiczawrazzJanemDę-
bińskimorazFranciszkiemJezierskimmiałołączyćideologicznepodobieństwo
dogłosicieliideimesjanistycznychiBernardaFerdynandaTrentowskiego,Karo-
laLieberta,AugustaCieszkowskiego,anawetAdamaMickiewiczajakoautora
Ksiągnaroduipielgrzymstwapolskiego21.NapoparcieswoichtezStruvecytuje
wyimkizpismomawianychfilozofów.Przyjrzyjmysiębliżejfragmentowipo-
święconemupracyTrentowskiegoChowanna,czylisystempedagogikinarodowej
(Poznań1842),wktórej,zdaniemStruvego,autorłączymitsarmackizmesjani-
zmemwspartymnametafizyceHeglai
WChowanniedążyTrentowskigłówniedonadaniafilozofiiHeglacharakterupolskiego,
doprzeniesieniajejnanaszgrunt.DowodzątegonastępującesłowainTrzymajmysię-
mówiautor-filozofiiduchaHeglasamegowEncyklopedyipodanej,aleniezupełnieściśle.
Tuiówdzierobimymałezmiany,którezapolepszenietegosystemuuważamy.Całąrzecz
wreszciestaramysięuczynićzrozumiałą,przybierającjąwpolskikontusz.Polakniezdol-
nyjestgryźćoderwanychtrupichwiórów;onchcesmacznejpieczeni.Mądrośćżywcem
zNiemiecnaziemiępolskąprzelana,byłabymlekiemzpiersinieboszczyków.Miejtedy
cierpliwość,Sarmato!Poznasztujednopismoidejheglowskichwojczystejmowieiwpol-
skimkroju
22
.
18
Zob.J.Niemirycz,Filozofiahistoryinarodupolskiegoosnutanatledziejówludzkości,Kraków
1888,s.47-48.
19
ZnaczeniuHenrykaStruvegowdziejachpolskiejfilozofiipoświęciłobszernąrozprawęS.Bo-
rzymiPoglądyfilozoficzneHenrykaStruvego,Warszawa1974.
20
H.Struve,HistoryafilozofiiwPolscenatleogólnegożyciaumysłowego,Warszawa1900,s.46-47.
21
22
Zob.tamże,s.40-52.
Tamże,s.41.
18
