Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI
KrytyczniezarównodosądówSmoleńskiego,jakiJózefaFeldmanaodniósłsię
StanisławBednarskiwrozprawieUpadekiodrodzenieszkółjezuickichwPolsce.
JegozdaniemMajchrowiczjakojezuitawyrażasięopijarachznpełnymuznaniem
iszacunkiem”,atakżetrudnoodmówićmutroskiowychowaniemoralnemło-
dzieżyorazwsparciadlapodniesieniapoziomunauczaniawszkołachjezuickich.
BednarskizdecydowanieodrzucałoskarżeniakierowaneprzezSmoleńskiegopod
adresemMajchrowiczaioksenofobię,wspieranieantyoświeceniowychkonserwa-
tystóworazhamowaniereformustrojowych.Historykzakonuzasugerował,że
SmoleńskizmanipulowałobrazMajchrowicza,wybierająccytatynrówniegłupie,
jakbluźniercze”29.Spójrzmynafragmentpolemikii
Tesłowa[Smoleńskiego-P.Ś.]świadcząalboozupełnejzłejwoliautora,albootym,że
książkiMajchrowiczanieczytał,książkiświatłejiinteresującej,choćbytylkodlapięknego
języka.WpływKazańsejmowychSkarginaMajchrowiczajestbardzowyraźnywteolo-
giiiwstylu.Majchrowiczrzeczywiścieswojąksiążkęopieranateologicznympoglądzie
naświat,toznaczyprzyjmujerządyOpatrzności,aodrzucadeizm,alerównocześniejest
wyznawcąideologiireform,widaćtozjegopoglądównawychowaniedzieci(spotykamy
uniegobiałątablicęLocke’a),narolęhistorii(pragmatyczneujmowaniedziejów),aprzede
wszystkimnapotrzebęodrodzenianaroduinaprawyustroju.[ł]WtomieII(str.62)zazło-
tąwolnośćuważaMajchrowicznajpierwogólneswobodyobywatelskieidemokratyzmsta-
nów,niewymieniającmiędzyniemianiwolnejelekcji,aniliberumveto,apowtórepoli-
tycznąniepodległośćPolski.Bysięjednakotymdowiedzieć,trzebaksiążkęMajchrowicza
przeczytać,zanimsięjąpotępijakowzórciemnotyizacofaństwa
30
.
Bednarskiuważał,żeMajchrowiczowizdecydowaniebliżejdoks.Franciszka
Bohomolca-noświeconegojezuity”-niżdoobskuranckiegoBenedyktaChmie-
lowskiego.Argumentywysuwaneprzezeńnieprzekonałyjednakpóźniejszych
badaczyspuściznyliterackiejMajchrowicza-StanisławaGrzybowskiegooraz
WładysławaKonopczyńskiego.
NajobszerniejszydotychczaswywódhistorycznypoświęconyTrwałościszczę-
śliwejkrólestwwyszedłspodpióraStanisławaGrzybowskiego31.Historyktraktu-
jewypowiedźMajchrowiczaprzedewszystkimjakongłoswdyskusjipolitycznej,
29
S.Bednarski,UpadekiodrodzenieszkółjezuickichwPolsce,Kraków2003,s.92.
30
Tamże.ZpoglądamiBednarskiegoczęściowozgadzasięMagdalenaJonca,którawzmianku-
jeMajchrowiczajakotego,którynagrunciepolskimobokKonarskiegopropagowałsłynną
Lockowskąideęnczystejkarty”.Jezuitawykorzystałtękoncepcję,żebydowieśćdoniosłości
wychowaniamoralnegomłodegoczłowieka.Potencjalniebowiemkażdedzieckomoże,bytrzy-
maćsięretorykiautora,staćsięalbonaniołkiem”,albonczartemzróżkami”.M.Jonca,Enfants
terrible.Dziecizłe,źlewychowanewliteraturzepolskiejXIXwieku,Wrocław2005,s.29.
31
Zob.S.Grzybowski,SpóźnionasyntezaksiędzaSzymonaMajchrowicza,nStudiaiMateriały
zDziejówNaukiPolskiej”,seriaA,z.7,Warszawa1965,s.133-145.
20
