Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.HistoriairozwójHYdrologiiwPolsce
pojęciagazetihistorii,wydanywWilniew1766r.,po-
dającyważniejszedaneogłównychrzekachpolskich
iobjaśniającypodstawowepojęciadotycząceobiektów
hydrograficznych.KoniecXVIIIwiekuprzyniósłteż
osiągnięciawzakresiekartografiihydrograficznej.
Szczególnezasługipołożyłtunajwybitniejszykarto-
grafpolskiXVIIIwieku–geografkrólewskiKarol
dePerthées(1739–1817),twórcaatlasuPolskizłożo-
negozmapwojewództwwskali1:225000ilicznych
maptematycznych,wtymmapyhydrograficznej
wykonanejw1785r.istaraniemgenerałaJanaKo-
marzewskiegowydanejwParyżuw1809r.pt.Carte
hydrographiquedePologne.
Ukazałosięteżkilkapodręcznikówzopisemzja-
wiskwodnych.Nauwagęzasługujątenapisaneprzez
profesoramatematykiifizykiwarszawskiejSzkoły
RycerskiejJanaMichałaHube(1737–1807):Wstęp
dofizykidlaszkółnarodowych(Warszawa1783),Listy
fizyczne,czylinaukaprzyrodzeniadopospolitegopoję-
ciaprzystosowana(Warszawa1791)orazFizykadla
szkółzawodowych,częśćI-Mechanika(Kraków1792).
Przedstawionownichm.in.prawidłowąinterpretację
pochodzeniaźródełiwódpodziemnych,tj.wwyniku
infiltracjiopadówatmosferycznych,niezaśwwyniku
zasilaniawodąmorską,jakdawniejpowszechniesą-
dzono.Wprowadzonoteżpojęciezlewniispływupo-
wierzchniowego,atakżekontaktuwódpodziemnych
ipowierzchniowych(Piasecka1970).
CałkowitautrataniepodległościPolskiwwyniku
trzeciegorozbioruw1795r.zahamowałarozwójna-
uki.Ważnymośrodkiemdziałalnościnaukowejsta-
łosięwówczasTowarzystwoPrzyjaciółNauk,założo-
newWarszawiew1800r.,którepoupadkupowstania
listopadowegow1832r.zostałozlikwidowaneprzez
władzecarskie.Donielicznychdziałającychwowym
czasieuczonychnależałJanŚniadecki(1756–1830),
którywramachTowarzystwawydałswenajwięk-
szedziełopt.Geografia,czyliopisaniematematyczne
ifizyczneziemi.DziełoTowarzystwuWarszawskiemu
PrzyjaciółNaukoddane,azwolitegożtowarzystwa
drukiemogłoszone(Warszawa1804).Wksiążcetej
autorpoświęciłsporomiejscazagadnieniommeteo-
rologiiiwezbraniomrzek,źródłomijeziorom.Od-
dzielnyrozdziałpoświęciłoceanografii,zwracając
szczególnąuwagęnapływyiprądymorskie,atak-
żefizyczno-chemicznewłaściwościwodymorskiej.
AktywnymdziałaczemTowarzystwaPrzyjaciół
NaukbyłStanisławStaszic(1755–1826),którywla-
tach1808–1826pełniłwnimfunkcjęprezesa.Jego
wykładyopublikowanewcałościw1815r.zawierały
licznewiadomościnatematwódpolskich,azwłaszcza
genezyjezior.Jakojedenzpierwszychdokonywałon
pomiarówgłębokościjeziororaztemperaturywody
wTatrach.
NaprzełomieXVIIIiXIXwiekudziałaligenerał
MichałSokolnicki(1760–1816),specjalizującysię
whydrografii,topografiiibudownictwiewojskowym
orazzajmującysięzagadnieniamimelioracjiwod-
nych,atakżeWawrzyniecSurowiecki(1769–1827)–
autorksiążkipt.OrzekachyspławachKraiówXięstwa
WarszawskiegozzleceniaJ.W.Łubieńskiego(Warszawa
1811),zawierającejwieleinformacjiorzekachDzle-
wegobrzegu”Wisły3wrazzprojektamiichuspław-
nienia.DziełoSurowieckiegomożnatraktowaćjako
pierwsząmonografięrzekpolskich(Mikulski1963).
NalataczterdziesteipięćdziesiąteXIXwiekuprzy-
padadziałalnośćnaukowaWincentegoPola(1807–
–1872),kierownikapierwszejnaziemiachpolskich,
adrugiejwEuropieKatedryGeografiiwUniwersy-
tecieJagiellońskim(Jackowski,Sołjan2009;rys.2.3)4.
WdzieleWodnasiećkraju,będącymdrugączęścią
opracowaniaRzutokanapółnocnestokiKarpat,Poldo-
konałm.in.charakterystykiDniestru,Prutu,Seretu
ikanałów;dośćszczegółowoopisałWisłęzpodzia-
łemnabieggórny,środkowyidolny.DopływyWi-
słypodzieliłna:rzekispławne,którychźródłabijąpod
grzbietemsamegoBeskidu,podgórskiepotokiistrugioraz
rzeczki,którejużwrównymkrajunastająidokładnie
opisałodcinkiżeglowneispławneWisły.Nauwagę
zasługujezestawienietabelarycznecharakterystyk
WisłyiDniestruwrazzichdopływami,zawierające
drobiazgoweopisykorytzbiegiemrzekzpunktuwi-
dzeniawykorzystaniadlażeglugi(Pociask-Karteczka
2015).Wjegopracachznaleźćmożnawyjaśnienieter-
minówizjawiskhydrograficznych,próbysystematyki
jeziorirzekorazichspławności.WincentyPoljest
autorempierwszegouniwersyteckiegopodręcznika
hydrografiiPolski5.WeWstępiedohydrografiipolskiej
przedstawiłzarysklimatycznyobszaru,jakotłosto-
sunkówhydrograficznychorazwykazrzekijezior
wróżnychregionachkraju.Wosobnymrozdziale
(MiędzyOdrąiWisłą)opisałjezioroGopłozuwagi
najegowododziałowepołożenie.Wzakończeniuza-
mieściłinformacjeojeziorach,kanałachiźródłach
(Piasecka1970).
Wroku1883ukazałasiępierwszaMapahydro-
graficznadawnejSłowiańszczyzny,częśćpółnocno-za-
chodniaopracowanaprzezWaleregoKopernickiego
3Treśćjejobejmujenastępującerozdziały:uwagiogólne,oBzurzeiNerze,oWarcie,oProśnie,oObrze,oGopleiNoteci,oKanaleByd-
goskim,oPilicy,orzekachleżącychmiędzyWisłąiPilicą,oNidzie.
4WincentyPolprowadziłpionierskiewykładyhydrografiiwpierwszejwPolscekatedrzegeografiiwUniwersytecieJagiellońskim
wKrakowie.
5PośmiertniewydanaHydrografijaW.PolazostałazamieszczonajakodrugaczęśćpracyPółnocnywschódEuropypodwzględemnatury
(Dzieła,t.2,Lwów1875).
10
