Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
iskuteczneopodatkowanieczyscentralizowanakontrolanadśrodkami
przemocy,wtymgłównienadarmią.Otaczającenaspaństwa,także
Rosja,lepiejodnalazłysięwnowoczesnymporządku.Byłtojeden
zzasadniczychpowodówupadkudawnejRzeczypospolitej.Wtym
sensieugięłasięonapodnaporemnowoczesności.Drugapołowa
XVIIIwieku,awięcmomentostatecznejklęskiIRzeczypospolitej,
tookresnowoczesnychrewolucji.Światemzachodnimwstrząsają
wtedytrzywielkieprzewroty:rewolucjaamerykańska,dziękiktórej
naarenędziejówwkraczawpełniukształtowanysystemrządów
parlamentarnych,rewolucjafrancuska,proklamującahasłaspołecznej
wolności,równościisolidarności(taktrzebabydzisiaj
przeformułowaćzbytjużpatriarchalniebrzmiące„braterstwo”),oraz
rewolucjaprzemysłowa.Tetrzywydarzeniapotwierdzająpanowanie
nowego,postępowegojaknaoweczasymodeluorganizacji
społeczeństwaipolityki:rządówprzedstawicielskich,praw
obywatelskichorazgospodarkikapitalistycznej.Dowodząone
ostatecznegotryumfunowoczesnościnadpozostałościamifeudalizmu.
WtymsamymokresiewEuropieŚrodkowo-Wschodniejswójkres
ikulminacjęosiągainnyproces:powolnegoinieodwracalnegoupadku
największegopaństwaregionu,RzeczypospolitejObojgaNarodów.
Przypieczętowujągorozbiory,którezdokładnościąkilkulatzbiegają
sięwczasiezrewolucjamiamerykańskąifrancuską.Coznamienne,
upadektenrozpoczynasiępowstaniemChmielnickiegowroku1648,
kiedytonaZachodziepokójwestfalskiinaugurujenowoczesność
wsensiepolitycznym–ładsuwerennych,silniescentralizowanych
państw.CzasowazbieżnośćupadkuIRPitryumfunowoczesnościnie
jestprzypadkowa.Jeśliistniejejakaśpojedyncza,systemowa
przyczynaupadkuRzeczypospolitejObojgaNarodów,tojestnią
właśnieniemożnośćodnalezieniasiętegodziwnego,quasi-feudalnego
tworuwporządkupolitycznymnowoczesnejEuropy.Wtymsensie
rozbiory,którewymazałyzmapyprzed-,anawetantynowoczesne
feudalneresiduum,uznaćwypadazaczwarty–obokwspomnianych
trzechrewolucji–tryumfnowoczesnegoporządkuspołeczno-
gospodarczo-politycznego.
Zpunktuwidzeniawewnętrznegorozbiorytozagładastarego
porządku,jednakwszerszejperspektywiesąonewejściemSarmatów
wnowoczesność.Przezcałyokresswojegopanowaniazaborcy
systematycznieprzekształcająnanowoczesnąmodłęrzeczywistość
społeczno-gospodarcząbyłejRzeczypospolitej.Nakładająnaszlachtę
noweobowiązkipodatkoweitworząadministrację,abyowepodatki
