Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
11
rzystwoOpiekinadZabytkamiPrzeszłości),sprzyjałopenetrowaniunowychre-
gionów,miejscowości,coskutkowałosystematycznymprzyrostemwiedzyorazjej
propagowaniemnietylkownajwiększychośrodkachmiejskich,aletakże,amoże
przedewszystkim,miałoznaczenienatzwlprowincjil
Byłotootyleistotne,żeświadomośćznaczeniawartościzabytkowychobiek-
tów,pomijającaspektwartościmaterialnej,byławzbiorowejświadomościspo-
łecznejniewielka,awwieluprzypadkachżadnalWieleobiektówowielosetletnim
rodowodzieuległozniszczeniunafalidziewiętnastowiecznejmodernizacjimiast
orazinfrastrukturygminnej,nplsynagogidrewnianezastępowanomurowanymil
Inneulegałydewastacjiwlatachwojen,pogromówczyklęskżywiołowychlNawet
wokresachpokoju,przypowolirosnącejświadomościwartościzabytków,wiele
znichpodlegałosystematycznejdegradacjizasprawąbrakuodpowiedniegonad-
zorulLiczneznajdującesięwobieguantykwarycznymzabytkiipamiątki,poza
kilkomawyspecjalizowanymiżydowskimiinstytucjamizajmującymisięichgro-
madzeniem,znalazłysiępozaziemiamipolskimilIchmigracjisprzyjałonietylko
ożywioneprzemieszczaniesięludnościżydowskiejzEuropyŚrodkowo-Wschod-
niejnaZachódEuropyczydoAmeryki,aletakżerozwójodkońcaXIXwieku
żydowskiegomuzealnictwa5l
Pierwszetegotypuplacówkipowstały:w1893rokuwWiedniu,w1897
wHamburguiFrankfurcienadMenem,w1904rokuwGdańskuiNowymJorku,
w1906rokuwPradze,w1908rokuwStrassburguiBazylei,azczasemiwinnych
miastachlKolekcjejudaikówposiadałytakżepubliczne,nieżydowskiemuzeanpl
wBazylei,Hamburgu,Paryżu,Monachium,RegensburguczyFrankfurcienad
MenemlZnalazłosięwnichwieleobiektówpochodzącychzziempolskich,także
wzbiorachindywidualnychzbieraczylNaziemiachpolskichprywatnymikolek-
cjamiodXIXwiekudysponowalimlinl:LesserGiełdziński(Gdańsk),weLwo-
wie:MarekReichstein,MaksymilianGoldstein,LudwikLille,KarolDresdner,
HenrykBednarski,SzymonAn-Ski(włlJózefRappaport,Wilno),braciaGustaw
iArthurKronthalowie(Poznań),wWarszawiemlinl:MathiasBersohn,Noach
Pryłucki,PawełPawe,BeniaminMünz(Mintz),MichałZagajski(włlZagajewer),
AbeGutnajer,AdolfSternschuss(Lwów,Kraków),wKrakowie:SamuelGold-
flam,AdolfSzwarc,RudolfBeres,SewerynGotlieblCzasemjudaikakolekcjono-
wanoniejakoprzyokazjilJanMatejkokupiłdoswoichzbiorówzłotypierścień
ślubnyorazhaftowanenapierśnicekobiecezXVIIIwieku,adyrektorMuzeum
5Zabytkijudaistycznewmuzeachpolskich,„Muzealnictwo”31maj2014[online]http:lljudaicaartl
comlpllindexlphp?mact=News,cntnt01,print,0&cntnt01articleid=67&cntnt01showtemplate=false&c
ntnt01returnid=68(dostęp31l05l2020);MlDold(K)einPlatzfürFolklore-MaksymilianGoldsteins
LembergerSammlung,[w:]LeipzigerBeiträgezurjüdischenGeschichteundKultur,HrsglDlDiener,
2003,Bdl1,sl374-384;IlHorbań,Ośrodkiprzechowywującedziedzictwokulturowenarodużydow-
skiegoweLwowie-historiaistanobecny,[w:]ŻydziwLublinie-ŻydziweLwowie.Miejsca-Pamięć
-Współczesność,redlJlŻętar,ElŻurek,SlJlŻurek,Lublin2006,sl53-54l
