Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
danegoprzedstawieniapozwoliłobypodtrzymaćkonkluzję,żeobraz
przedstawiaSalome,iniezależnieodtego,ilekolejnychzbadanych
obrazówpotwierdzałobytakąidentyfikacjętematu,niebędzieona
zweryfikowanaostatecznie.Wystarczynatomiastznaleźćwobra-
zietylkojedenmotywsprzecznyztematemSalome,abytorozpo-
znanieokazałosięfałszywe.Natejzasadzieopierasięsprawdzian
dedukcyjny,falsyfikacyjny:zamiastmnożyćprzykładypotwierdza-
jącekonkluzjęwnioskowania,szukasięjakiegośfaktu,którymoż-
nauznaćzapewnik,aktórypozwoliłbywydedukować,żekonkluzja
tajestznimsprzecznalogicznie,czylinapewnobłędna.Wracając
doprzykładu–niezależnieodliczbyobrazówprzemawiającychza
ogólnymwnioskiem„jeśliprzedstawionajestdziewczynazodciętą
męskągłowąnamisie,tomusibyćSalome,bowszystkieobrazyza-
wierającetakimotyw,mimowszelkichszczegółowychróżnicmiędzy
nimi,zawszeprzedstawiajątematSalome”
,wystarczyznaleźćjedno
tylkodziełoFrancescaMafeiego,awnimdostrzecjedentylkoszcze-
gólnymotyw,abytenwnioseksfalsyfikować.Ponieważdziewczyna
nietrzymajedynieodciętejmęskiejgłowynamisie,alewdrugiej
ręcedzierżyteżmiecz,niemożetobyćSalome.Sprawęrozstrzyga
dedukcja:dziewczynamamiecz,a„mieczbyłustalonymizaszczyt-
nymatrybutemJudyty,wielumęczennikówitakichcnót,jakSpra-
wiedliwość,Męstwoitp.,takwięcniebyłopowodu,abyprzydaćgo
rozwiązłejdziewczynie”11.Zewzględunatenczynniksymboliczny
obrazmusiprzedstawiaćJudytę,mimożezhistoriązabiciaprzeznią
Holofernesaniezgadzasięmotywmisy.Wprzeciwieństwiebowiem
domiecza,misaniebyłamotywemsymbolicznym,mogławięcswo-
bodnieprzewędrowaćztypuprzedstawieńSalome,natomiastwy-
kluczonabyładrogaodwrotna.
DedukcyjnywywódPanofsky’ego,prowadzącydowykrycia
prawdziwejtożsamościmężczyzny,któregoodciętagłowaspoczęła
namisie,jakrównieżprawdziwejtożsamościsprawczynijegoza-
bójstwa,bardzoprzypominametodędedukcjiSherlockaHolmesa,
opisanąprzezArthuraConanDoyle’a.Iniejesttozbieżnośćprzy-
padkowa,nietylkodlatego,żePanofskyznanybyłzzamiłowania
doliteraturydetektywistycznej.Rzeczbowiemwtym,żedohisto-
11
E.Panofsky,Ikonografiaiikonologia,przeł.K.Kamińska,w:idem,Studiazhistorii
sztuki,wybrał,opracowałiopatrzyłposłowiemJ.Białostocki,Warszawa1971,s.18.
13
AdamMickiewiczUniversityPress©2022
