Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
popytustająsiętworamibezspołecznegoznaczenia.Nieoznaczatooczywiście,że
odgórnewymyślanienarodówprzezmanipulacjęhistorią,tworzeniemitówitd.jest
zgórycałkowicieskazanenaniepowodzenie.Historia,zwłaszczawXXw.,obfituje
wprzykładywymyślanianarodównageopolitycznezamówieniepolityków,które
potemstawałysiępretekstemdojaknajbardziejrealnychdziałańpolitycznychimili-
tarnych,oczymdokładniejbędziemowawdalszejczęścipracy.
Pamięćzbiorowa,opróczinformacji(faktycznejimitycznej)natematdanego
naroduiinnychnarodów,zawieracośbardzoważnegodlamobilizacjiruchównarodo-
wych–emocje.Miłośćdonarodu,doojczyzny,inienawiśćdowrogówmogąmoty-
wowaćjednostkiicałespołecznościdoskrajnychzachowań53.Cowięcej,ideanarodowa
wswojejszczytowejfazierozwojuwXIXiXXw.wzasadzieniezostawiałaczłonkom
naroduwyboru:musielikochaćswójnaród.
Jakjużwspomniano,niekiedywkształtowaniutożsamościnarodowej,wpodziale
na„my”i„oni”,pojawiałsięczynnikrasy54.Działosiętakzwłaszcza,gdyczynnikraso-
wymiałwysokąkorelacjęzinnymiwyróżnikami–religią,pozycjąspołeczną,pozycją
polityczną,językiem,mentalnościąitd.WEuropieprzezdługiewiekiistniaławysoka
korelacjamiędzyrasąsemickąareligiążydowską,społeczno-ekonomicznymstatusem
ludzihandluifinansów,wyodrębnionymstatusempolityczno-prawnym,wPolscerów-
nieżjęzykiemżydowskimorazwynikłązreligii,statusuizbiorowejpamięcikulturą
imentalnością.Wtejsytuacjikonfliktynatlespołeczno-ekonomicznym,politycznym
czyreligijnymmiędzyludnościążydowskąanieżydowskąprzybierałyformękonfliktów
rasowych.PozaEuropączynnikrasowyodegrałbardzoważnąrolęwukształtowaniusię
naroduafrykanerskiego(burskiego).Turównieżpodziałrasowynabiałychiniebiałych
byłwysokoskorelowanyzpodziałamireligijnymiispołecznymi.Kwestiarasowaodgry-
wałateżrolęwideologiachipraktykachruchównarodowych:jedneruchyprogramowo
zwalczałypodziałynatlerasowym,innekwestiętęignorowały,zakładając,żenaródjest
kategoriąponadrasową,jeszczeinneprogramowodążyłydozapewnieniarasowejczys-
tościdanegonarodu,ztragicznymiskutkamiwpostacinazizmuiHolokaustu.
Mówiącoczynnikurasowym,należywspomniećobiologicznejkoncepcjinarodu55.
Współczesnenarodysą,oczywiście,zjawiskamispołecznymi,kulturowymiipolitycz-
nymi,aniebiologicznymi.Niemniejjednakprzekonanieobiologicznymcharakterze
(wspólnympochodzeniu,wspólnociekrwi)narodujestnatylemocnorozpowszech-
53Natematroliemocjiwpowstawaniuiszerzeniuideinarodowejoraznatematczynnikówkształtu-
jącychemocjeistniejecałagałąźwiedzypodnazwą„socjologiaemocji”.Por.Hearn(2006,s.55in.).
Współcześnietrudnościzintegracjąeuropejskąprzypisujesięwłaśniebrakowiemocjonalnegozaangażo-
waniasięEuropejczykówwtenproces.Włoskikomentatordziennika„CorrieredellaSera”,opisując
w2005r.problemyUniiEuropejskiej,podkreślał,żeintegracjieuropejskiejnietowarzyszyłyemocje,które
byłysiłąnapędowązjednoczeniaWłochwXIXw.,zburzeniamuruberlińskiegoizjednoczeniaNiemiec
w1989/1990r.Brakowiemocjonalnegozaangażowaniawsprawęintegracjieuropejskiejprzypisujesiękryzys
tejidei.Zob.Albertoni(2005).
54CzynnikrasyodgrywałiodgrywaważnąrolęwteoriiipraktycespołecznejStanówZjednoczonych
iogólniekrajówanglosaskich,wtymwteoriachsocjologicznych.Por.Fenton(2007).
55Pisząotymm.in.:Rykiel(2006,s.153),Żelazny(2002,s.20).Obszerniejtękwestię,natleróżnych
koncepcjietniczności,omawiaŻelazny(2006,zwł.rozdz.IIiIVorazpodrozdz.1.4.rozdz.V),awliteraturze
zagranicznejm.in.Hearn(2006,s.21in.).
34
