Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
magdalenahawrysz
Spośródzjawiskfonetycznychregularniewykorzystywanyjestprzysłówekbarz–
dzo(s.43)(iwstopniuwyższymbarzdziej–s.74oraznajwyższymnajbarzdziej–
s.18).Formytakiejnienotująsłownikihistoryczne.Niewykluczone,żeistniejąca
wdawnejpolszczyźnieformabarzo(nieobecnajużzresztąwXIXwieku)wydała
sięautorowinazbytarchaiczna,dokonałwięckontaminacjipostacidawnejiwspół-
czesnej.Możnawtymwidziećneologizmautoraużytywfunkcjiarchaizującej.
Pozatymsystematyczniezastosowanyzostałzapisówczesnejwymowyjpo
spółgłoscewwyrazachobcychjakoij/yj(iodpowiedniowprzypadkachzależnych
np.yi)7.TęcechęwłaściwąjęzykowiliterackiemudopołowyXIXwiekuoddał
Dehnelbardzoskrupulatnie:bazylijanieibazylijanki(s.282),dyjabeł(s.154),
dyjamenty(s.36),komissyjęrządową(s.230),missyje(s.246),missyjonarz(s.275),
stancyi(s.240),weFrancyi(s.127).
Zrzadziejwystępującychzjawiskfonetycznychmożnateżodnotować:
–zachowaniegłoskicpochodzącejzpalatalizacjitwodmianieczasowników:
szepcę(s.95),depce(s.53);
–historycznieuzasadnionybrakprzegłosu:jeszczeprzywlekłasiędoswojej
taczki(s.66);
–dawnąpostaćbrzmieniowąliczebnikówośmdziesiąt(s.102),siedm(s.61)oraz
(pseudoetymologizującą)niektórychleksemów,jaksmętarz(s.123).
Najprostszymśrodkiemstylizacjiarchaicznejjestleksyka.Autorskirozmach
wtymwzględziezadziwianietylkoliczebnością,aleiróżnorodnościąarcha-
izmów,któreobejmująwłaściwiewszystkiesferyżycia–odmaterialnychdrob-
nychartefaktów,jakdawnemonety,pojazdy,strojeczywyposażeniewnętrz,
dostanówduchairelacjimiędzyludzkich8.Tradycyjniewyróżniasiętrzytypy
archaizmówleksykalnych.Pierwszyznichtoarchaizmyrzeczowe,czylilek-
semyoznaczającenieistniejącedesygnaty,np.:cyrkuł(s.98),dworak(s.71),(fotel–
M.H.)zwykłąrogożką9krytylrodzajtkaniny’(s.87),czeladka(s.132),izbacze–
ladna(s.58),foryślpomocnikstangreta’(s.49),funtwosku(s.54),łokiećpłótna
(s.63),gubernierosyjskie(s.228),jatki(s.56),kolasa(s.86),kufry(s.12),legat
7Niewszędziekonsekwentniestosowany,jakdowodziprzykładsocyalista
(s.348).
8ZnajomościdawnychrealiówdowiódłzresztąJ.Dehneltakżewinnychswo-
ichpowieściach(Lala,Balzakiana,Saturn).Tuprzywołajmychoćbyspecjalistyczne
określeniawerklmechanizmwzegarku’(Weszłamjaktwardy,zahartowanyklucz
wwerkogromnegozegara;s.120),gomółkalniewielkieszklaneszybkistosowane
jakoelementozdobnywitraży’(szklannegomółkibrzęcząwołowiu;s.248),czyma–
rokilspecjalniewyprawionakoźlaskóra’bucikiemzczerwonegomarokinu(s.295).
9Właściwie:rogóżka.
