Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
9
cję.Wytworzonamianowicie-dziękidobitnemupołożeniuwtekstachnaci-
skunaobecnośćżywiołów-auratoprzedewszystkimniezaprzeczalny
efektwzniosłości5.Najwyraźniejujawniasięonwłaśniewspotkaniu
wszystkichczterechżywiołów.Alesymptomywywoływaniatakiegonastro-
judostrzecmożemyrównieżwtekstachbazującychnapojedynczychżywio-
łach.
Zanimprzejdędowskazaniapewnychdalszychefektów,którewywołuje
obecnośćżywiołów,rozróżnićmuszępewnekonstrukcje,wjakichsięone
ujawniają,awięcnapoziomiekształtowaniajęzykapoetyckiego.Wobrębie
analizstosujęzarównoterminobrazomawiany,jakiobrazmówiący6.Używam
terminu„obraz”zcałąświadomościąjegowieloznaczności.Chodzimi
przedewszystkimozespółnasyconychkonkretnościąiplastycznościąele-
mentówświataprzedstawionego,aletakżeokonstrukcjeznaczeniowepo-
wstającewwynikuprzekształceniaireinterpretacjiużytychsłów7.
Konstruującterminobrazomawianymamnamyśliprzedewszystkimtwo-
rzenieczyewentualnieopisdanegoobiektu,widoku.Wtymsensieobraz
omawianyodnosisiędozjawisk,któremożemynazwaćświatemprzedstawio-
nym-jeślizgodzimysiętakąkategorięzastosowaćwobecliryki.Zkoleiobraz
mówiącyoznaczaćmastosowaniedanegoobrazujakometafory,jakośrodka
wywołującegodalszekonotacjeznaczeniowe.Wartotuuczynićpewneza-
strzeżenie,otóżniemamzamiaruograniczaćsiędoposzukiwańpewnych
funkcjonującychjużwjęzykuogólnym,czynawetwjęzykuromantycznej
poezji,utartychzbiteksłownych,kliszwliryceSłowackiego,anidotraktowa-
dówestetykinowoczesnej.Studiumkrytyczno-porównawcze,wyd.4,oprac.iwstępemopatrzyłS.
Sandler,BibliotekaStudiówLiterackich,Warszawa1965,s.144-146.Zob.takżekonstatacje
dotyczącesymbolujakopojęcia(przedewszystkimjednakwodniesieniudomodernistycznego
symbolizmu):M.Podraza-Kwiatkowska,SymbolizmisymbolikawpoezjiMłodejPolski,wyd.3
popr.,Kraków2001,s.15-45.
5Okategoriiwzniosłościzob.chociażbyprace:T.Kostkiewiczowa,Odległeźródłarefleksji
owzniosłości:cosięstałomiędzyBoileauaBurke’em,„TekstyDrugie”1996,z.2/3,M.Janion,
M.Żmigrodzka,Gorzkiearcydzieło,tamże,M.Cieśla-Korytowska,Owzniosłości„Dziadów”,
tamże;J.Lyotard,Wzniosłośćiawangarda,tłum.M.Bieńczyk,tamże;tegoż,Powzniosłości:stano-
wiskoestetyki,przeł.A.Kluba,„TekstyDrugie”1998,z.4;J.Płuciennik,Retorykawzniosłości
wdzieleliterackim,Kraków2000;L.Lonnroth,Odkrycienordyckiejwzniosłości[w:]Wokółgotycyz-
mów.Wyobraźnia,groza,okrucieństwo,red.G.Gazda,A.Izdebska,J.Płuciennik,Kraków2002.
Zob.teżM.Podraza-Kwiatkowska,Wzniosłość,Słowackiimłodopolskiekspresjonizm[w:]Wolność
itranscendencja.StudiaiesejeoMłodejPolsce,Kraków2001.
6Pojęciatekonstruujęnazasadzieparalelidopojęć„przestrzenimówiącej”i„omawianej”.
Por.uwagiokoncepcjiGeorgesaMatorégow:M.Głowiński,Przestrzennetematyiwariacje[w:]
Przestrzeńiliteratura,studiapodred.tegożiA.Okopień-Sławińskiej,ZDziejówFormArtys-
tycznychwLiteraturzePolskiej,Wrocław1978,s.81-82;atakżeG.Genette,Przestrzeńijęzyk,
przeł.A.W.Labuda,„PamiętnikLiteracki”1976,z.1,s.227-232.
7Zob.hasłow:M.Głowiński,T.Kostkiewiczowa,A.Okopień-Sławińska,J.Sławiński,
Słownikterminówliterackich,VademecumPolonisty,wyd.3poszerzoneiuzup.,Wrocław1998;
por.takżeH.Markiewicz,Główneproblemywiedzyoliteraturze,wyd.5przejrzaneiuzup.,Kra-
ków1980,s.55-56.Zob.równieżartykuł:P.deMan,Strukturaintencjonalnaobrazuromantyczne-
go,„PamiętnikLiteracki”1978,z.3.
