Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
idyferencjacjęzjawiskjęzykowych.Dochodząuwikłaniazwiązanezokreśleniem
tego,cojestjęzykiem,dialektem,gwarą,językiemregionalnym,mikrojęzykiem,
acodiasystemem,językiemmieszanymczynawetpidżynem.Częśćjęzyków
ugrofińskichmastatusmakrojęzyków.Dotakichnależą:mari(maryjski),pełnią-
cyrolęmakrojęzykawzględemwschodniegoizachodniegomaryjskiego,komi-
względemkomi-zyriańskiego,komi-permiackiegoikomi-jazwańskiego,estoński
-względemstandardowegoestońskiego,võroisetuitd.Listapojęćnatymsięnie
kończy.Uderzamnogośćterminówwdziedzinienazewnictwa(etnonimiki).
Niektórezwymienionychwyżejetnolektówbałtyckofińskich(rys.5),m.in.
twerski,liwwikowski(aunuski),võro,setu,zuwaginaznaczącesubstancjalne
zróżnicowaniezyskaływostatnimczasiestatussamodzielnych29językówregional-
nychbądźmniejszościowych30.Niebagatelnywpływnaichstatusmajątuczynni-
kinaturyekstralingwistycznej,amianowicie:polityczne,kulturowe,historyczne
ispołeczne.Swoistąsprężynąw-skądinądnaturalnymiżywiołowym-procesie
etnicznejsuwerenizacjijęzykówjestodconajmniejkilkudziesięciulatdążenie
społecznościdosamoidentyfikacjiiukształtowanesilnepoczuciewięzikulturo-
wejzetnosem(determinantytożsamościowe).Naprzykładdoniedawnaniejasny
byłstatuskarelskiego-przezfińskichlingwistówtraktowanyjakodialekt,dialek-
ty,gwaralubgwaryjęzykafińskiego(fiń.suomenkielenmurrelmurteet),„język
Kalevali”(fiń.Kalevalankieli),„językKareliiwschodniej”(fiń.Itä-Karjalankieli),
„językrosyjskichKarelów”(fiń.venäjänkarjalaistenkieli),„gwarykarelskie”(fiń.
karjalaisetmurteet),„gwarawschodniokarelska”(fiń.itäkarjalaismurre),„gwary
wschodniokarelskie”(fiń.itäkarjalaismurteet),„gwarywschodnie”(fiń.itämurte-
et),„gwarypogranicza”(fiń.rajakarjalaismurteet),„przygranicznegwarykarel-
skie”(fiń.Karjalanrajamurteet)itd.(otymm.in.Torikka2003:14-20).Wpolskiej
literaturzeprzedmiotujeszczeniedawnoAlfredMajewicz(1989:46-48),przedsta-
wiającklasyfikacjęjęzykówuralskich,dość„obcesowo”potraktowałkarelskijako
„zespółbezpiśmiennychdialektów”
.Wcześniejzaśuznanyautorytetwdziedzinie
fennougrystykiPéterHajdú(1971:279)pisał:„fińskichKarelczykówniezwykło
sięuważaćzaosobnynaród,aniichjęzykazaodrębnyjęzyk”
.
Kwestia„dialektczygwara?”dotyczywdużejmierzeformjęzykówkarelskich,
alenietylko.Wjęzykufińskimfunkcjonujejedenterminmurre,oznaczającyza-
równodialekt,jakigwarę.Dodatkowowobrębiefińszczyznywystępujedużalicz-
bagwarprzejściowych,mieszanych,zespołówgwar,dialektówpogranicza,sub-
gwar,awodniesieniudokarelszczyznyiklastrasaamskiego(lapońszczyzny)mówi
sięokontinuumdialektalnym/językowym(fiń.murrejatkumo).Wprzeszłości
warealebałtyckofińskimrównieżistniałoswoistekontinuum,któretworzyły
29
Encyklopediajęzykoznawstwaogólnegopodred.EdwardaPolańskiego(1999)języki:karelski,
ołoniecki,lüdyjski,ingryjskitraktujejakoodrębne.
30
Zob.EuropejskakartajęzykówregionalnychimniejszościowychwEuropie,sporządzona
wStrasburgudnia5listopada1992r.(Dz.U.nr137,poz.1121).
-27-
