Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Wstęp
skalęświatowąinagłeprzyspieszenieprocesówhistorycznych,atak-
żeodkrycianaukowepoczątkuwieku(zwłaszczapowstanieteorii
względności,którazmieniłaobrazświatawświadomościludzkiej)nie
mogłyniewywrzećwpływurównieżnacharakteriprzebiegprocesu
literackiegonaprzełomieXIXorazXXwieku.Wszystkotoprowa-
dziłodozmianwstrukturzemyśleniaartystycznegoiwsposobiepo-
strzeganiaświata.Intensywniezaczętowięcposzukiwaćnowejwizji
sztuki.Przyczymartystyczneoraznaukowepostrzeganieświataod-
bieranebyłowówczasjakodwarównoległeprocesy,którewpływały
nasiebieisięwzbogacały.
Możnawyróżnićkilkatendencjicharakteryzującychpanującena-
strojeiprzebiegprocesuliterackiegonaprzełomieXIXiXXstulecia.
Należydonichmiędzyinnymi:myślenieowymiarzekosmicznym;
zmianywpostrzeganiuprzestrzeniiczasu(szczególnezainteresowa-
niemakro-imikroświatem,wyobrażeniemorzeczywistejskaliświa-
ta,problemamizwiązanymizczasem,jegostrukturąiistotą);dążenie
dozrozumieniaistotyrzeczyoraztego,cojestniewidzialne;zmiana
myśleniaomiejscuczłowiekawświecie;postrzeganieczłowiekajako
częściprzyrody,aprzyrodyjakoczęściświata;wyobrażenieświata
jakobędącegownieustannymruchu,dynamiczniezmieniającegosię;
odczytaniejednościwszystkiegozewszystkim;próbyrozpoznania
mechanizmówstanowiącychpodstawęukładuświatajakowspółdzia-
łaniakontrastowychijednocześniewzajemnieuzupełniającychsię
zjawiskorazzasad4itp.ArtystanapoczątkuXXstuleciawznacznie
większymstopniuniżwwiekuXIXbyłwięcwciągniętywproceshi-
storyczny.Zanikowistabilizacji,dynamizmowiiintensywnościzmian
politycznychorazaktywnościżyciaspołecznegoodpowiadaływlite-
raturzedynamicznośćzmiankierunkówliterackichorazzaostrzenie
kontrastówpomiędzykonkurującymizesobąprądamiorazstylami
(zjawiskotowzasadziecharakteryzujecałąsztukęXXwieku).
Wymienionewyżejtendencjemiałyznaczącywpływnazmianę
myśleniaartystycznego,dlaktórego–wedługIrinyKowtunowej–
właściwesąnastępującecechy:nowa,bardziejzłożonaorganizacja
przestrzeniiczasuwutworachartystycznych;potęga(majestatycz-
ność)obrazów,przedstawienieświatawruchu;niemniejaktywneniż
wnaucedążeniedopoznaniaświata,dotarciadoistotyrzeczy,doświa-
taniewidzialnego,doukrytychzwiązkówirelacji;obrazoweurzeczy-
wistnienienowychwyobrażeńnatematstrukturyświata,stosunków
4Por.:И.Ковтунова,HекоторыенаправленияэволюциипоэтическогоязыкаХХвека,
w:0черкиисторииязыкарусскойпоэзииХХвека.Поэтическийязыкиидиостиль:0бщие
вопросы.Звуковаяорганизациятекста,red.В.Григорьев,Moskwa1990,s.8–9.
