Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Wartościiwartościowanie
(takie,jakiejest).ZaJadwigąPuzyninąprzyjmujemyrównież,żewartościowanie6
tonczynnośćpsychicznaczłowieka,polegającanastwierdzeniu,jakie(iwjakim
stopniu)wartościpozytywnelubnegatywne[ł]właściwesą-zdaniemosoby
wartościującej-danymcechom,zachowaniom,stanomrzeczy,apośrednioprzed-
miotom”7.Napoziomiejęzykamamydoczynieniazrezultatamitejczynności,
którewyrażająsięzapomocąokreślonychśrodkówgramatycznychileksykalnych,
atakże-zasprawąszerszegokontekstu(słownegoisytuacyjnego)orazwiedzy
pozajęzykowej(wtymwiedzynatematsamegonadawcy)-mogąbyćimplikowane.
Powiedzieliśmyjuż,żewartościowaniejestelementemobligatoryjnymper-
swazji.JadwigaPuzyninazauważa,żenświat,któryjawisięczłowiekowi,jestod
pierwszychdnijegożyciaażpoostatnieświatemwartości”;.Skorowewszelkich
codziennychsytuacjachkomunikacyjnychmówieniepociągazasobąwerbalizację
wartościczytowprost,czypośrednio,niemożedziwićfakt,żewtekstachopry-
marnejfunkcjiperswazyjnej,awięcukierunkowanychnazmianęlubugruntowanie
postawodbiorcówinakłonienieichdosądówprzedkładanychprzeznadawcę,
zajmująonemiejscecentralne-stanowiąpodstawęargumentacji(naktórejwdużej
mierzeopierasięprocesprzekonywania)orazwspomagajątworzeniewspólnoty
nadawcyzodbiorcami.
Aktomwartościowaniatowarzyszyelementemocji.PrzyjmijmyzaElżbietą
Laskowską,żekażdewyrażenieemocjiwartościuje,atakżekażdyaktwartościujący
jestnacechowanyemocjonalnie.Stopieńtegonacechowaniamożebyćróżny-od
bardzobliskiegozeru(projektjestpoprawny)dobardzowysokiego(projektjest
wspaniały)9.Wydawaćbysięmogło,żewtekstachprzemówieńsejmowych,które
należądogrupytekstówoficjalnych,silneemocjepowinnyzajmowaćmiejscemar-
ginalne(wprzeciwieństwienp.dowystąpieńwiecowych,tworzonychnajczęściej
spontanicznie)10.Nadrzędnośćcelupragmatycznego,jakimjestpozyskanienowych
zwolennikówdlawłasnegougrupowaniapolitycznego,sprawiajednak,żejestina-
czej.Niezwykleczęstowypowiedzizawierająceśrodkiwyrazistegowartościowania
wwyjątkowodużymstopniunacechowanesąrównieżemocjonalnie(dotyczyto
zwłaszczaagresywnychiobraźliwychokreśleńprzeciwnikówpolitycznych,jak
6Czasownikiwartościowaćioceniaćuznajemywtejpracyzasynonimiczne.
7J.Puzynina,Język…,dz.cyt.,s.83.
;Tamże,s.5.
9E.Laskowska,Dyskurs…,dz.cyt.,s.37.Por.taż,Emotywizacjajakośrodekperswazji,w:Ma-
nipulacjaw…,dz.cyt.,s.81.Możliwesąrównieżinneujęciazagadnienia(por.taż,Wartościowanie
wjęzykupotocznym,Bydgoszcz1992,s.8).
10Por.K.Data,Wjakisposóbjęzykoznawcyopisująemocje,w:Językakultura,t.14:Uczucia
wjęzykuitekście,red.I.Nowakowskia-Kempna,A.DąbrowskaiJ.Anusiewicz,Wrocław2000,s.249.
39
