Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
JĘZYKAŚWIAT
iopposita(Jakojciecumrze,dzieckopółsierota,alejakmatka,tocałasierota;To
Niemiec,aledobryczłowiek;Wszędziedobrze,alewdomunajlepiej).
JOSujawniasięwtekstachjęzykowych,któresąmanifestacjąsystemujęzykowe-
go,opierająsięnaspołecznychkonwencjachjegorealizacji,zawierajątakżeelemen-
tyautorskiejkreacji.Kreatywnośćjestwyróżniającącechątekstówpoetyckich,nie
tracąonejednakzwiązkuztym,cowjęzykuutrwalonesystemowo(Pajdzińska,
Tokarski1996).TonapłaszczyŹnietekstunajlepiejujawniająsięrelacjeantonimicz-
ne(oppositasystemoweikonwencjonalne)orazekwiwalencjemiędzywyrazami.
6.PełnarekonstrukcjaJOS_wprzekonaniupiszącegotesłowa_niepowinnateż
abstrahowaćoddanych_nazwijmyjeprzyjęzykowych,naktóreskładasię
utrwalonaspołeczniewiedzaoświecie,wspólnanadawcyiodbiorcy,oraz
towarzyszącewiedzyprzekonaniaiwierzenia.Dlaczego?Bobezodwoła-
niadoktórychniemożliwejestnormalneporozumiewaniesięjęzykoweiinterpreta-
cjawypowiedzi(zob.Muszyński1988,Korżyk1999).Szerokorozumianaspołeczna
wiedzaoświeciejestrelewantnakomunikacyjnie.Dozespołudanychprzyjęzy-
kowychskłonnyjestemzaliczyćteżprzyjęteiobowiązujące,czyliskonwencjonali-
zowanezachowania.
7.JOSjestpotocznąinterpretacjąrzeczywistościzpunktuwidzeniaprze-
ciętnegoużytkownikajęzyka,oddajejegomentalność,odpowiadajegopunktowiwi-
dzeniaijegopotrzebom.JestnaiwnywsensieupowszechnionymprzezJ.Apres-
jana,toznaczyrównocześnieantropocentrycznyietnocentryczny,tworzonywyraŹ-
niezpunktuwidzeniaczłowieka,mierzonyludzkimimiarami.Wpotocznymobrazie
otaczającegoczłowiekaibliskiegomuświatasłońcewschodziizachodzi,rośliny
dzieląsięnaużytecznelubszkodzące,ptakinazłowieszczeiprzyjemne,wodajest
zdrowa,czylinadającasiędopiciaprzezczłowieka,albonieprzydatna,cuchnąca,
gwiazdymrugają,drogabiegnie,cośjestzimne,ciężkie,wysokiewrelacjidomiar
przeciętnegoczłowieka.JOSprzekazywanywrazzjęzykiem,jestzarazemprak-
tyczny,wystarczającynapotrzebycodziennejkomunikacji
8.Obrazświatatowytwórprzeszłości,owocokreślonychludzkichdoświadczeń,
historiiikulturynarodowej,iszerzej_wspólnotowej(bowgręwchodząwspólnoty
ludzkietakżeinnegotypu).Jestdanyzjęzykiemwprocesiesocjalizacji.Jestnarzu-
canyjakooczywistość,czytylkosugerowanyużytkownikom?Trwaotospór.Wsil-
niejszejwersjihipotezySapira-Whorfaprzyjmujesię,żezależnośćwidzeniaświa-
taimyśleniaodjęzykapoleganadeterminacji:człowiekpozostajenałascejęzyka,
językjestkluczemdoświatamyśliikultury,jestprzewodnikiempoświecie,za-
wierającymskodyfikowaneinterpretacjerzeczywistości,odktórychniemaucieczki.
Wwersjisłabszej_mówisię,żejęzykjedyniepodsuwa,ułatwiaisugeruje(Wierz-
bicka1978,s.22)pewnerozróżnienia,aleichbynajmniejniewymusza,żeświat
obiektywnyzawierajużpewneuporządkowanie,którekategoryzacjajęzykowaprzej-
mujewsposóbodpowiadającyfizjologicznymipsychologicznymwłaściwościom
aparatupoznawczegoczłowieka.