Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Językowesposobyporządkowaniaświata
25
lonychsemantycznie.Napełnąformułęskładasię:1)czasowniknazywającymówie-
nie(M),2)implikowanyprzezniegopodmiot(S),3)przyłączonewyrażenietempo-
ralne(T),4)nadrzędnyskładniowoczasownikpercepcji(P).Pełnaformułamawięc
postaćzdaniatypuP,żeSMT:Słyszałam(P)+jakmojamama(S)+kiedyś(T)+
opowiadali(M).
Konstytutywnydlaformułyczasowniknazywającymówieniejestzarazemnajbar-
dziejstabilny,pojawiasięnajczęściej.Możesamtworzyćcałąformułę:mówiono,
że...(powszechnewmateriale),mówili,że...,gadajo,takopowiadali,twierdzono,
że...,mówiono,że...Wyrażeniemówionoczyopowiadaliswojąpodstawowąfunk-
cjętestymonialnąrealizujewopozycjidopisano,czytałem,przyczymwopisywa-
nymśrodowiskuludowymsłyszałemjakmówionomamniejsząsiłęuwierzytelniającą
niżczytałem;por.wopowiadaniuoSobieskim:janieczytałemtego,ktośmiuopo-
wiadał(RoKnr17);wtekścieopowstaniuświata:słyszałamjeszczezmojegoojca,
tegowopisachnispotkałem(RoKnr1);Aczegoónrośnietojawiem?Tojużtrzeba
póczytać(RoKnr77).Zostajetuprzywołanyludowytopospisma,mitycznejksięgi,
jakonajważniejszegoŹródłaprawdy,któremuzwykłemówienieniedorównuje.
Składniktemporalnyjestobowiązkowoobecnywgramatycznejformieczasowni-
ka,którymapostaćczasuteraŹniejszegolubprzeszłego:mówią,mówili;niezależnie
odtegobywateżosobnowerbalizowanyzapomocąprzysłówków:kiedyś(najczęst-
sze),dawno,zdawna.Staleakcentowanajestprzynależnośćprzekazudoprze-
szłości.Doprzeszłościtakżeodsyłająnacechowaneczasowonazwywyróżnio-
nychnadawców:starszeludzie,starakobieta,atakżebabcia,ojciec,matka.Zwraca
uwagęto,żewykonawcymająwyostrzonepoczucieczasuhistorycznego,cowidać
międzyinnymiwczęstymoperowaniuprzeciwstawieniemdziśidawniej:tera
tonieuważajotego;teranimatego;teraniezdybujutegoinimówiu;teraznima
takichstrachów,boludziejużwtestrachyiniewierzu.Możnanawetmówićopew-
nymprzerościetegopoczucia,polegającymnanieuprawnionym,schematycznym
kontrastowaniutego,cojestdziś,ztym,cobyłowczoraj,aczegorzekomodziśjuż
niema;por.opowiadanieosposobachzapewnianiasobiepowodzeniawszkole2,czy
oleczeniukurzajek3.
Przerosttenjestrezultateminteresującegokulturowonałożenianasiebiedwu
opozycji:stare/noweioficjalnieuznane/nieoficjalne.To,coniejestzgodnezoficjal-
nymnauczaniemszkolnymczywiedząnaukowąaktualnieszerzonąprzezpublikato-
2Jakkiedyśbyłporód,jeszczelattemudziesięćczypietnaście,toniebyłotakiejmedycynyjak
teraz,tylkosiębrałoizawiązywałosiępępek,jizawiązywałosiępępekzwykłoszmato.Tenpępek
poiluśdniachodsech,jiodpadał.Trzebabyłotenpępekschowaćdobrze,jipierwszyrazjak
dzieckoszłodoszkoły,trzebamubyłodaćtenpępek,jimiałorzucićwszkolepodławke.Tojesttaki
suchykawałeczekskórki.Dzieckobyłoniemożliwiezdolne.(RoKnr97,wieśŁazory).
3Unasbyłkiedyśbyłtakisystemnaleczeniekurzajek.Jakbyłytakiekurzajkinapalcach.
Zawiązałosienitke_aleterazniewiem,przezilednisiętonosiło?...jizakopywałosiętenitkepod
takidach,dziebyłastrzecha,dziekapałonatomiejsce,dziekapie,jakjestdeszcz.Jaztanitka
zgniła,tokurzajkaznikła.(RoKnr95,wieśŁazory).
