Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
JĘZYKAŚWIAT
zeznać:fałszywiezeznał;
kłócićsię:jaksiekłóco,to_cholero,mówi,zeznawałeś,mówi,zkamieniem,
mówi,pódpacho;
zaklinaćsię:zacząłsiętenŻydzaklinać,przysięgać;
przysięgaćsię:zacząłsiętenŻydzaklinać,przysięgać;
modlićsię:trzebasięmodlićdoświętegoAntoniego,jaksiecośzgubi,trza
siebyłopomodlićtak,żebydzieckozębynigdyniebolały.
Wjakiejśczęściswojegoznaczenianależątutakżeinnewyrażenia:
przemawiać:przemawiałatewode;
przyśpiewać:byłzwyczaj_przyśpiewaniadoJutrzenki;
przepowiadać:przepowiadajo,żecośsiemusistać;
wróżyć:wróżopogodezksiężyca.
Odczasownikówmówienia(ajestichwgwarzeznaczniewięcejniżtuprzytoczo-
noiichzbadaniepełnejestpilnympostulatembadawczym)tworzonesąnazwyga-
tunkówmowy.Biłgorajscyinformatorzyużylinastępującychnazw:
bajka:bajkisłyszałam;
kazanie:ksiądzgłosikazanie;
opowieść:słyszałamteuopowieść,sotakieopowieści,żekamienierosnom;
przepowieść:takludziegadajo,takaprzepowieść;
przepowiednia:namałychdzieciprzypuwiednietakiebyli,żenieróbtego;
jaktamnigrzecznybył,botoskaminiejesz,słyszałamtakoprzypowiednie;
przemowa:leczyliprzemowomtakom;
modlitewka:żegnałasieicośjakeśmodlitewkemówiła;
pacierz:ofiarujetenpacierzdoświętejApoloniidlategodzieckaodbolenia
zębów;
wróżba:takiewróżbyso...Tojużpopierwszymgrzmocietakwróżo.
Takichnazwjestwięcej.Podobniejakwśródczasownikównazywającychmówie-
nieokreśleniaogólnolokucyjne(odmówić,powiadać)przeważająnadszczegółowy-
mi(odbajać,kazać,modlićsięitd.).Czynazewnictwotomożeposłużyćdozbudo-
wanianaukowejklasyfikacjigatunkówfolkloru,możnawątpić;napewnopozwala
poznaćludowąpodstawęwyodrębnianiagatunkówiichkoncepcję.
Operującfunkcjonalno-strukturalnymiaksjologicznymkryteriumgatunkufolklo-
rystawspółczesnyzgodziłbysięzapewnenawyróżnieniewmaterialebiłgorajskim
takichgatunków,jak:kolędażycząca(RoKnr68),modlitwa(RoKnr73,96,99),
formułapowitalno-magiczna(RoKnr27,75),zamówieniaznachorskie(RoKnr93,
94),przysłowie(RoKnr50),azgatunkówprozatorskichtakich,jak:bajkaajtiolo-
giczna(RoKnr25KSz,52,69),legenda(RoKnr17,32a,32b,92,102),anegdota
(RoKnr16,103,104).Gatunkitemająwtradycjiludowejswojąodrębnośćintencjo-
nalną,tzn.zakażdymrazem,kiedyprzekazujesiętekst,chodziocośinnego:owy-
rażenieżyczeń,szacunku,zjednanieprzychylności,oddaleniechoroby,wytłumacze-
niedlaczegocośjesttakieanieinne,pouczenieiporuszeniesłuchacza,rozśmiesze-
nie.Odpowiedniodotychcelówdobierasiętematyiprzedstawiaświatwokreślony
