Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JanuszRadwan-Pragłowski
OD"NIEWIADOMEJ”DO"OBYWATELKI”.PŁEĆ
KULTUROWAWDZIEJACHPOLSKICHWYOBRAŻEŃ
Wędrówkaprzezhistorięukazujeżeńskąistotęwtopionąwświatzmieniającychsię
wyobrażeńspołecznych.Wiążesięzniąbogatesłownictwo,świadectwoinstytucjo-
nalizacjijęzykatworzonegoprzezmężczyzn,kodyfikującegorzeczywistośćdrugiej
płci.Jejprzedstawicielkaotrzymywałatytułpani,„przyjacielamiłego”,zwanabyła
rodzicielką,matkąPolką,współpracownicąiwspółtowarzyszką,bohaterką,heroinią,
„herod-babą”,spiskowcem,żołnierzem,bohaterką,„ofiarnicą”,szaloną,podpalaczką,
cierpiętnicą,„siłaczką”,społecznicą,wreszcieobywatelką.Dziękitymokreśleniom
wyłaniałasięskomplikowanaizmieniającasięwczasiepostaćPolki,określanejogól-
nie:dziewczyną,niewiastą,żoną,matką,białogłowąikobietą.
Niegdyś,wczasachprehistorycznych,dziewczynawrazzmałżeństwemstawała
sięniewiastą,cooznaczałoobcąosobę,nieznaną(niewiadomą),którawinnamilczeć,
bynieobrażaćduchówdomowych(Kopaliński2001:627).Sytuacjazmieniałasię
dopierowrazzmacierzyństwemiurodzeniemsyna,któreoznaczało,wstąpiływnią
duchyprzodków.Oneczyniłyczłowiekiem,zwanymżoną,cooznaczałozarówno
płeć,jakistan.Macierzyństwoemancypowałopoślubionąkobietę,wydobywałoze
społecznegoniebytu,czyniączniejczłonkarodu(Brückner1930:115).Archaiczna
tradycjanazewniczatrwaładoXIVwieku,kiedytopojęcieniewiastyzostało
rozszerzonenawszystkieistotypłciżeńskiej,zaśpozostającewstaniemałżeńskim
zaczętonazywaćbiałogłowami(Kopaliński2001:607).WsatyrzeBielskiegozXVI
wiekupojawiłosięnowe,pejoratywnesłowokobieta,wtymznaczeniu,jakienadał
muświatstaropolski.Kryłasiępodnimniewiastawszeteczna,rozpustna,aznalazło
siętowskardzeposłanek,bo„chociaoninaszwąbiałogłowy,prządki,kuwiętszemu
zelżeniukobietamizowią”(Bystroń1976:126).Minęłydwastuleciaizaginęła
sarmackaniewiastanarzeczkobiety,słowabrzmiącegotakdumniejakfrancuskala
femme,któraostateczniestanęłaobokczłowiekamężczyzny(Kopaliński2001:616).
Narodzinyświętościmatki
FigurkaWenuspaleolitycznejukazałapierwsząistotę,którawyłoniłasięzmroków
dziejówsłowiańszczyzny,wyrazkultupłodnościimacierzyństwa.Kultten,copraw-