Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
56
Romantyczkiatakują
JanuszRadwan-Pragłowski
Romantyczkizaatakowałyrodzinęjakoinstytucję,któraskuwakobietyponiżają-
cymiłańcuchaminiewoli.Emancypantkibyłygotowezniąwalczyć,leczjednocześ-
nie,zgodniezwielowiekowątradycją,rodzinapozostawałaświętością.Jązatemna-
leżałoratować,ajedynymsposobemokazywałasiętutajmiłość.Dlaromantyczek
słowotobyłonajwyższąwartością,apojawieniesiępełnegouczuciaakceptowałofor-
malnyzwiązekmałżeński.Żmichowskapisała,żemałżeństwojestdouratowaniatyl-
kodziękiinstytucji,która„zbawiaileczy”,miłości,która„ukrzepia,ośmiela,uzbraja
iwzmacnia”(Wasylewski1962:273).Wsposóbjasnywyrażałaideęokonieczności
wpisaniamiłościwzwiązekrodzinny,wiary,żemałżeństwoniemożeistniećitrwać
bezuczucia.Onasama,„przemądrabrzydula”,nigdyniezaznałaszczęściabyciako-
chaną,takprzezmężczyznę,jakiprzezkobietę.JejnajwiększąmiłościąbyłEdward
Dembowski,któregoportretodnajdujemywutworzePoganka,zaśtrwaniewsta-
niepanieńskimmiałojąchronićprzedzłemtkwiącymwniedobranymmałżeństwie.
Małżeństwojestźródłemmarnowaniaprzezkobietypotęgiswegoducha,zdolności
inaturalnychdążności.Onoto„grzechempadanaduszęirdzahartjejtoczy”,stąd
lepszeżyciewsamotnościodwzwiązkuzosobąpłciprzeciwnej.
ObokmiłościwRomantyzmiepanuje„kształcącaserce”przyjaźń,którajednoczy
światmęski,wydającwiele„parserdecznychdruhów”,anawetiszerszegrupy,jakto
miałomiejscewprzypadkufilomatów.Maonacharakterromantyczno-egzaltowa-
ny,zaśbliższejejdookreśleniespotykamyuKrasińskiego.Pisałon:„Dlaharmonii
światajestkonieczne,wchwili,gdysięwszystkołamie,bychoćkilkaduszzbliżyło
siędosiebieztakąmiłością,jakąinninienawidząsięnawzajem...”(Wasylewski
1962:261).Uczuciemiałostanowićostatecznepanaceumchroniąceświatprzed
katastrofą,rozładowywaćkonfliktyiprowadzićdopokojuspołecznego.Odpewne-
gomomentuprzyjaźńobejmujeświatżeński,dającwwyniku„posiestrzenie”.Był
toterminlansowanyprzezŻmichowską,któryswerealneodzwierciedlenieznalazł
wKongresówcelatczterdziestychXIXwieku.„Posiestrzenie”,wktórymsafizmod-
grywałbyćmożenawetdominującąrolę,różniłosięwsposóbistotnyodprzyjaźni,
pozbawionej,wbrewprzesadnemusłownictwu,sferyerotycznej.Krągentuzjastek
warszawskich,przypominającyrodzajulawypełnionegopszczołamiskupionymi
wokółkrólowejmatki,wierzył,iż„posiestrzenie”jestnajwyższąformąmiłościidą-
żyłdojejrealizacji.
Zbuntowaneentuzjastkimusiałysięspotkaćzreakcjąipotępieniem,apodmiotem
stałysiękonserwatywnedamy,typowedlapolskiegośrodowiska.Wsposóbnaturalny
starałysięonezwalczaćpanienkiprzejętenowymiideamiiichprzywódczyniejako
zagrażająceichpozycjiwświecietowarzyskim,acogorsza,niosąceryzykoutratyko-
rzystaniazewszystkichprzywilejów,któredająpieniądzeiurodzenie.Wniewłaśnie,
statecznedamy,uderzyłogłównieostrzesatyry–stałysięonebohaterkamipopular-
