Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
5.Kantateologia
27
ztychtematów.Demokracjichoćbyzpowodupodejmowanejwniej
tematyki,asekularyzacji,ponieważniesądzę,abybyłtowpełni
adekwatnyterminnaokreślenienawettego,cowodnośnejmate-
riiproponowałSpinoza(uważanyprzezIsraelazaradykalnego
oświeceniowcaparexcellence)lubReimarus(uważanyzatakiego
przezMulsowa),niewspominającoKancie,któryzamiastpropa-
gowaćnsekularyzację”,ożywiaherezjezIIwiekupoChrystusie.
nWjejzsekularyzowanej,moralnej,wersji”-możnabyjednak
dodaćiniebyłobytobłąd.Jednakwciążutrzymuję-choćbytylko
heurystycznie-żeterminnsekularyzacja”odwracauwagęodpozy
-
tywnegoznaczeniareligiidlaautorów,którychpoglądypoddaję
tutajbadaniu,adlaKantawszczególności.Woświeceniowych
Niemczechwalkinietoczyłysiębowiemmiędzyszermierzamireligii
azwolennikamijejzaniku(JohannHeinrichSchulzstanowipewien
wyjątekodtejreguły),leczmiędzyreligijnąortodoksjąareligijną
heterodoksją.Anajwiększyminajznaczniejszymzowychnhere-
tyków”byłKant.Jeśliwięcnradykalizm”danegooświeceniowca
mierzysięstopniemodrzuceniaprzezniegonzastanejteologii”
(jaktwierdziMulsow),toKantbyłnajbardziejnradykalnym”(nie
liczącpostacitakmarginalnych,jakK.F.BahrdtiJ.H.Schulz)
przedstawicielemniemieckiegooświecenia
56
.
5.Kantateologia
ZagadnieniewiedzyKantazzakresumyślireligijnejorazwpływu,
któryteologiczneideemogłynaniegowywrzeć,będziepodejmo-
wanepodczasomawianiakonkretnychkwestiiwdalszychpartiach
tejrozprawy.Tutajjestmiejscejedynienakilkaogólnychuwag.
56
Pogłębionąanalizękwestiinieadekwatnościpodziałunanradykalne”
inumiarkowane”oświecenie(wszczególnościwodniesieniudoKanta)można
znaleźćwksiążceAnnyTomaszewskiej(por.taż,Kant’sRationalReligionand
theRadicalEnlightenment.FromSpinozatoContemporaryDebates,NewYork
2022,s.7-25).
