Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZbigniewKuderowicz
CZYKANTWIERZYŁWPOSTĘP?
InapolemicwiththepessimismofM.Mendelssohn,whoquestionedallmoralprogress
inthehistoryofmankind,Kanttookupthequestionofestablishingthetranscendental
conditionsformoralprogressonaglobalscale.InKant’sopinionaconditionforprogress
istheadvancementofmankindandthepassagefromastateofbarbarismandtheanimal
satisfactionofneedstothemasteryofnaturebycivilization.Anotherconditionforprog-
ressisenlightenment,understoodasbeginningtoactresponsiblyandrationally.Moral
progressdoesnotconsistoftheperfectionofindividualsandtheirintentions.Ittakes
placeinalaw-abidingsocialsystemandconsistsintheperfectionof“civilsociety”,in
whichindividualfreedomisconstantlyandgraduallyharmonizedwithrespectforthe
freedomofothers.
Pojęciepostępuwkontekściekantyzmuwymagasprecyzowania,któregozresz-
tądokonałsamKant,kiedypisałsweostatniedziełoSpórfakultetów.Postawił
tambowiempytanie:„czyrodzajludzkistalezmierzakutemu,colepsze”1.Stąd
pewność,żeKantrozważałproblempostępumoralnego,aleniewodniesieniu
dojednostki,leczwskaligatunkuludzkiego.Możnawięcpytaćoto,czy
wświetlekantyzmuwdziejachludzkościdokonujesięmoralnedoskonalenie
iwjakimzakresie?
PytanieopostępmiałouKantaaspektpolemiczny2.Kantniegodziłsiębo-
wiemzopiniąM.Mendelssohnaotym,żewciągudziejówczłowiekniestałsię
wcalelepszy,gdyżniegodziwość,krzywdyizbrodniewystępująjakprzedwie-
kami;człowiekniewyzbyłsięskłonnościdozłainicniezapowiada,abymogło
siętozmienić.PesymizmMendelssohnauznałKantzagołosłownyiprzeciw-
stawiłmunietylebardziejoptymistycznąocenęczłowieka,leczraczejdostrzegł
potrzebęsprecyzowaniaproblemu,przezwskazanie,wjakimzakresiemożna
mówićopostępieijakiewarunkizawartewludzkiejnaturzepozwalająodna-
leźćpostęp?Niemożnaprzystaćnapesymizm,jeślisiędokonatranscendental-
nejanalizyideipostępuhistorycznego.
1I.Kant,Spórfakultetów,tłum.M.Żelazny,WydawnictwoRolewski,Toruń2003,s.129.
2I.Kant,Oporzekadle:tomożebyćsłusznewteorii,alenicniejestwartewpraktyce,tłum.
M.Żelazny,WydawnictwoComer,Toruń1995,s.38–42.