Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.ODUCHOWOŚCIETYMOLOGICZNIE
21
Badającetymologięsłowadusza,RenataGrzegorczykowazwracauwagęnajejin-
dywidualnycharakterwzględemducha(jakoczegośbardziejobiektywnego,czym
przesiąkniętyjestświat).Duszaiduchwjęzykachsłowiańskichbędąwystępować
jakon‘duch’ograniczonydojednostkowego,indywidualnegoczłowieka,ograniczo-
nycieleśnie’”2.nNatomiastwiększośćjęzykówindoeuropejskich(atakżehebraj-
ski)odróżniaetymologicznienazwypojęć‘ducha’i‘duszy’
,por.łac.Spiritus-anima,
gr.pneuma-psyche,fr.esprit-ame,niem.Geist-Seele,ang.ghost-soul,hebr.ruah-
-nephes”3.Duszazatembędzie,jakdalejpiszeautorka,pochodnąducha.Graficznie
powinnosięichrelacjeprzedstawićnastępująco:duch→dusza,choćjakstwierdza
Grzegorczykowa-duszadążydoBoga,copowoduje,żerelacjaichstajesięwzajem-
na:duch↔dusza.
Wliteraturze,mowiepotocznej,alerównieżwtekstachnaukowychbywa,żedu-
szatraktowanajestjakopsychikaistosowanazniązamiennie,comaoczywiście
swojekorzeniewetymologicznymzwiązkupsychologiizdusząwłaśnie.Otocytat
zmowyVitaenonscholaediscendumJohannaGottfriedavonHerdera:nCotoznaczy
uczyćdlażycia?Ćwiczikształćwszystkiesiłytwojejduszyiciaławdobrymsto-
sunku,wewłaściwejproporcji,aprzygotujeszsiędożycia”4.Wramachduszybędą
sięmieściływszelkiewłaściwościpsychiczneczłowieka:emocje,racjonalność,moce
twórcze,osobowość,moralnośćiinne.Duszabędziezatemnmiejscemzamieszkiwa-
nia”psychicznegożyciajednostki.
Stosowanieterminów,takichjakduch,dusza,duchowość,duchowywy-
dajesiębyćbardzonieuporządkowane,ponieważokreśleniatesąużywanedoopisy-
waniaalbooznaczaniabardzoróżnychobszarówludzkiegofunkcjonowania.Jedną
zprzyczyntakiegostanurzeczymożebyćzwiązekterminuduchowość/duchowy
zontologicznympodziałemrzeczywistościuKartezjuszanaducha(rzeczmyśląca-
rescogitans)orazmaterię(rzeczrozciągła-resextensa).Wzwiązkuztymwszystko,
coniematerialne,możebyćzatemduchowe.Stądteżbyćmożebierzesięużywanie
słówduchowość,duchowywsposóbnieostryiintuicyjny,kiedyopisujesię
cośnieuchwytnego,niematerialnego,codoczegojednakistniejeprzekonanie,żepo
prostunjest”
.Wświeciespołecznymijednostkowymbędziewystępowaćduchowość
wodniesieniudoreligii,kultury,atmosfery,światopoglądu5,myśli,przeżyćiemo-
cji,poszukiwaniasensu,wartościorazmoralności.Duchowośćtutajoznaczacałe
bogactwoświatawewnętrznegoczłowieka,światkulturowychwytworówczłowieka
orazzwiązekczłowiekazeświatemtranscendentu,Bogaizinstytucjonalnymświa-
temreligii.Wynikaztego,żemianoduchowegoprzysługujeniemalkażdejformie
przejawianiasięwewnętrznegożycialudzkiego.Duchowewtymznaczeniubędzie
2
3
Ibidem,s.25.
Ibidem.
4
B.Nawroczyński,Wstęp[w:]J.F
.Herbart,Pismapedagogiczne,przeł.B.Nawroczyński,T.Stera,
ZakładNarodowyim.Ossolińskich,WydawnictwoPAN,Wrocław1967,s.XXIII.
5
S.Hessen,Osprzecznościachijednościwychowania…,s.47.
